Trump en Comey strijden om de geloofwaardigheid

Miljoenen Amerikanen hebben de voormalige FBI-directeur James Comey donderdag zien getuigen in de Senaat. Maar over de gevolgen van zijn verklaringen voor president Donald Trump zijn de meningen sterk verdeeld: is Trump nu dichter bij een afzettingsprocedure, of is Comey zelf beschadigd?

De grote vraag is of Trump zich schuldig heeft gemaakt aan belemmering van de rechtsgang. Als hij heeft geprobeerd om lopend of toekomstig onderzoek tegen te houden, kan dat reden zijn om te beginnen aan de lange procedure die tot het afzetten van de president kan leiden. Die procedure werd in gang gezet bij toenmalig president Bill Clinton. In de jaren zeventig trad Richard Nixon af voor het zover kwam.

Op het eerste gezicht lijkt de schade voor Trump beperkt, zeker volgens zijn aanhangers. Comey kwam in de Senaat niet met nieuwe feiten; het was al bekend dat de president 'hoopte' dat de FBI het onderzoek naar zijn voormalige veiligheidsadviseur Michael Flynn zou staken. Dat onderzoek draaide om Flynns contacten met Russen. Op de achtergrond speelt de verdenking dat Rusland probeerde de Amerikaanse presidentsverkiezing te beïnvloeden.

Als de president hoopte dat het onderzoek zou stopppen, wat betekent 'hopen' dan? De aanhangers van de president, ook enkele juristen die The New York Times aan het woord laat, nemen dat woord letterlijk. De president sprak gewoon de hoop uit dat het onderzoek niets verdachts zou opleveren en dus gestaakt kon worden. Als er al iemand illegaal heeft gehandeld, dan is het Comey zelf (zie kader).

De door Trump ontslagen FBI-directeur schetste juist een beeld van een president die meer deed dan hopen alleen. Trump maakte zijn cruciale opmerking tegen Comey nadat hij andere aanwezigen had weggestuurd uit zijn werkkamer. Onder vier ogen en met nadruk klonk het als een dringend verzoek. "Ik begreep het als een opdracht", zei Comey in zijn verklaring. "Waarom stuurde hij iedereen weg uit de Oval Office?"

Natuurlijk draait het niet alleen om een losse opmerking. "Mensen communiceren met meer dan woorden alleen, en het beste bewijs van wat een spreker bedoelde kan zijn hoe die spreker op dat moment begrepen werd", zegt Alex Whitling, hoogleraar in de rechten aan Harvard en voormalig aanklager tegen de BBC.

Volgens deze maatstaven heeft James Comey een zeer sterke verklaring afgelegd, meent Whitling. De voormalige FBI-directeur heeft een lange ervaring op belangrijke juridische posities en hij maakte aantekeningen direct na zijn ontmoetingen met de president. Dat maakt hem tot een 'droomgetuige', aldus Whitling.

"Als je zijn geschreven en gesproken verklaringen bij elkaar neemt, dan heeft hij nu voorlopig bewijsmateriaal geleverd voor belemmering van de rechtsgang. Er was een corrupte bedoeling om de rechtsgang te hinderen, ik denk dat je die aanklacht kunt indienen."

Andere juristen zijn minder overtuigd, maar de getuigenis van Comey kwam volgens de meesten wel sterk over. Trump komt in het verhaal van de FBI-directeur naar voren als iemand die dicht langs de juridische afgrond scheerde. "Dit is gewoon niet hoe Amerikanen willen dat een president zich gedraagt", zegt Michael Gerhardt, hoogleraar in de rechten aan de Universiteit van Noord-Carolina.

Gerhardt getuigde in de afzettingsprocedure tegen voormalig president Clinton. Het draait uiteindelijk om geloofwaardigheid, meent hij. "Comey zette zijn geloofwaardigheid op het spel en hij deed dat heel openlijk. Nu is het een wedstrijd in geloofwaardigheid tussen hem en de president, en het lijkt me veilig om te stellen dat Comey die strijd wint."

Tegenaanval van Trump

Donald Trump ontkent de beschuldiging van voormalig FBI-chef James Comey, dat hij geprobeerd heeft het onderzoek naar voormalig veiligheidsadviseur Mike Flynn te blokkeren. De president verklaarde zich bereid onder ede zijn lezing van de gebeurtenissen te geven.

Trump bestreed ook dat hij Comey om zijn loyaliteit had gevraagd, een ongebruikelijk verzoek dat kan worden uitgelegd als een poging de onafhankelijke positie van de federale recherchedienst te ondergraven. "Ik ken de man nauwelijks. Ik ga dan niet zeggen 'ik wil dat je trouw belooft'. Wie doet dat nou?" vroeg Trump. Op de vraag of hij zijn lezing van de gebeurtenissen onder ede wilde geven, antwoordde hij: "100 procent".

Ook zei Trump graag Robert Mueller te woord te willen staan, de speciale aanklager die onderzoek doet naar Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezing en mogelijke samenspanning tussen Rusland en medewerkers van Trump. "Ik zal hem dan precies hetzelfde vertellen wat ik net aan u heb verteld", zei de president.

FBI-man lekte zelf

'Wow, Comey is iemand die lekt!' Die tweet verstuurde president Donald Trump gisteren, in een poging de zaak om te draaien. Zijn boodschap: hij is niet degene die fouten heeft gemaakt, Comey is zelf over de schreef gegaan.

En het klopt, de voormalige FBI-directeur die door Trump is ontslagen heeft informatie doorgespeeld aan The New York Times. Ook geheime informatie, zo erkende hij in de Senaat. Dat leverde publiciteit op die uiteindelijk leidde tot het aanstellen van een speciale aanklager, die onderzoek doet naar contacten tussen het team van Donald Trump en de Russen. Het Witte Huis laat nu onderzoeken of het lekken door Comey strafbaar is.