Topvoetballer Özil zet integratiedebat in Duitsland op scherp

Zondagavond publiceerde Özil een uitvoerige verklaring op zijn Twitteraccount (23 miljoen volgers): “Ik zal niet meer voor Duitsland op internationaal niveau spelen zolang ik het gevoel heb van racisme en disrespect”, schrijft hij. “Ik droeg het Duitse shirt altijd met zoveel trots en opwinding. Maar nu niet meer.”

Het leidt in Duitsland tot een golf aan reacties. En tot bezorgdheid. “Met Özil treedt ook voor een deel het geloof aan een progressieve samenleving terug”, becommentarieert weekblad Die Zeit. Groenen-parlementslid Cem Özdemir noemde het ‘fataal’ als ‘jonge Duitsturken de indruk zouden krijgen dat ze geen plek hebben in het Duitse elftal’. En SPD-minister van justitie Katharina Barley zei: “Het is een alarmsignaal als een groot Duits voetballer als Mesut Özil zich in zijn land wegens racisme niet meer gewild” voelt.

De ‘migratiegevolgmachtigde’ van het parlement, Annette Widmann-Mauz (CDU), vond dan weer dat Özil te weinig zelfkritisch was. “Bij al het begrip voor de familiaire wortels moeten spelers van het nationale elftal kritiek accepteren als ze zich voor verkiezingscampagnes laten gebruiken”, twitterde ze.

Ontmoeting met Erdogan

De aanleiding is een affaire die al twee maanden speelt. In mei hadden Özil en zijn Duits-Turkse medespeler Ilkay Gündogan een ontmoeting met de Turkse president Erdogan in Londen, midden in de campagnetijd voor de presidentsverkiezingen in Turkije. De twee gingen met Erdogan op de foto, Gündogan gaf hem een shirt met de tekst ‘voor mijn president’ erop.

Die beelden leidde tot een storm van kritiek. Critici verweten Özil en Gündogan dat ze niet waren geïntegreerd en dat ze zich voor het politieke karretje hadden laten spannen van een leider die democratische waarden met voeten treedt. De president van de Duitse voetbalbond, Reinhard Grindel, bekritiseerde de twee sterk. Politici tot aan bondskanselier Angela Merkel uitten zich over de foto’s; Merkel vond dat die ‘vragen opriepen’. Heel Duitsland leek over Özil en Gündogan heen te vallen.

‘Turkenzwijn’

Özil hield zich stil, tot zondag. Hij schrijft dat hij geen politieke bedoelingen had, het zou hem er enkel om zijn gegaan respect te betuigen aan het hoogste ambt van het land van zijn familie. In zijn twitterbrief rekent hij af met media die hem verguisden, met sponsors als Mercedes die hem na de Erdogan-foto’s niet meer wilden, met de Duitse voetbalbond, de DFB. Hij bericht over haatpost die hij ontving, Duitse voetbalfans die hem ‘Turkenzwijn’ en ‘geitenneuker’ noemden, die ‘terug naar Anatolië’ moest.

Frontaal valt hij DFB-president Grindel aan, die hem, aldus Özil, na die foto’s het liefst uit het Duitse elftal had gezet. Volgens de voetballer verhinderde onder andere bondstrainer Joachim Löw dat. Door Özils terugtreding en zijn kritiek op de DFB, is de Duitse voetbalbond ook voorwerp van discussie geworden. Er is brede kritiek op hoe het de kwestie aanpakte. "Door communicatiefouten is iets gebeurd dat nooit mag gebeuren: iemand voelt zich een tweederangsburger", zei oud DFB-voorzitter Theo Zwanziger.

Volgens Özil is verborgen racisme in de Duitse samenleving door deze affaire naar boven gekomen en wordt hij tevens gebruikt als zondebok voor het falen van het Duitse elftal bij het afgelopen WK in Rusland. Hij herinnert eraan hoe DFB-voorzitter Grindel vroeger als parlementslid in de Bondsdag de multiculturele samenleving al een ‘leugen’ had genoemd. Özil schrijft: “In de ogen van Grindel en zijn volgers ben ik Duits als we winnen, maar een immigrant als we verliezen”.