Toon van Helfteren: 'In Nederland is geen sportcultuur, wij doen maar wat'

Toon van Helfteren won zaterdagavond in Trento met het Nederlands team van Oekraïne: 70-65. Het was de 44ste zege van Van Helfteren als coach van de nationale mannenploeg, een record in eigen land. Niemand in sportend Nederland zal wakker hebben gelegen van de wedstrijd in Italië, net zoals niemand in het sportieve landschap van Nederland zelfs maar weet wat de ploeg doet, waar het speelt of wie er zelfs maar spelen.

Van Helfteren (66) was als basketballer vanaf midden jaren zeventig betrokken bij Oranje en speelde meer dan 200 wedstrijden. Daarna werd hij coach, wellicht tegen beter weten in. Na 1989 viel de nationale ploeg in een zwart gat, waar het in 2015 voor eventjes uit klom. Nu behoort Nederland niet bij de beste 24 landenteams van Europa.

Paleizen

“Dat is tamelijk frustrerend”, zegt Van Helfteren. “We hebben de afgelopen weken in Bulgarije, Macedonië, Italië en in Nederland getraind en gespeeld. Overal werden we keurig ontvangen, speelden we in paleizen van hallen, alleen in eigen land keek niemand naar ons om. Bij een wedstrijd in Weert tegen Zweden was er niet eens scouting aanwezig. Of er was niet aan gedacht, of men wilde gewoon niet.”

De gepensioneerde sportleraar, die een mooie, lange carrière op een middelbare school in Dordrecht had, vertelt over een ontmoeting met de assistent-coach van Bosnië, twee weken geleden. Het gesprek ging meer over lichamelijke oefening dan over basketbal alleen. Twee vakbroeders spraken elkaar. “Hij vertelde dat in zijn land er op scholen gericht les gegeven wordt in lichamelijke oefening. Ondanks de oorlogen en de armoede wordt in alle Balkanlanden op dagelijkse basis bewust gestreefd naar sportles op school. Wij, in het rijke en moderne Nederland, komen daarbij niet in de buurt. En de resultaten zijn zo duidelijk zicht- en voelbaar. Wij staan te juichen met olympische winnaars, met onze politici voorop, maar we vergeten dat hun succes voortkomt uit privé-acties van die sporters en hun omgeving.

Gymnastiek

“Wij hebben geen sportcultuur, wij doen maar wat. Collega’s van mij en ik roepen al jaren om een ernstig verbeterde aanpak van ons gymnastiekonderwijs. Daar ligt de basis voor succes, maar niemand luistert. Je moet eens kijken hoe wij moeten werken, hoe wij moeten schrapen om tot trainingsuren en faciliteiten te komen, hoe wij die jongens moeten begeleiden.

“Deze nationale ploeg heeft gelukkig twee privé-sponsoren. Geld maakt niet gelukkig, maar wij hebben jarenlang met niets moeten werken. De jongens die naar Nederland komen om te trainen en te spelen, moesten dat jaren voor niets doen. Dan speel je, zoals hier in Italië, tegen kerels die miljoenen verdienen in de NBA en in eigen land. Dan kan ik alleen maar trots zijn dat onze kerels de lef hebben gehad nog iets van hun sportleven te willen maken, al is er nauwelijks een euro beschikbaar.”

Nederland verloor zondag de finale om de Trentino Cup van Italië: 66-57. Zaterdag speelt de ploeg in Wenen tegen Oostenrijk, vier dagen later komt Albanië naar Amsterdam. Het zijn pre-kwalificatiewedstrijden voor het WK 2019. Van Helfteren: “Als je ver bent weggezakt, heb je nauwelijks speelgrond. Je bent afhankelijk van uitnodigingen uit het buitenland en gelukkig hebben we hier goed gepresteerd. Ik heb zaterdag een topavond gehad. Wij versloegen Oekraïne met een ploeg die zeker drie goede spelers miste. Ja, in alle stilte, met een paar ouders, een vriendin en wat Hollandse basketbalgekken. De wedstrijden werden live op de Italiaanse tv uitgezonden. Moet ik verdergaan?”