Timmermans: Europees project kan stranden
De Europese samenwerking zou weleens kunnen stranden. Die vrees sprak EU-topman Frans Timmermans gisteravond uit, tijdens een lezing in Amsterdam.
Timmermans, sinds een jaar eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie, hield gisteravond in de Stadsschouwburg de zogeheten Huis van Europalezing. Deze jaarlijkse lezing wordt georganiseerd door de Europese Commissie Vertegenwoordiging in Nederland en het Europees Parlement Informatiebureau in Nederland.
Timmermans toonde zich niet erg positief over de manier waarop er op dit moment samengewerkt wordt binnen de Europese Unie. "Ik wil daar niet te optimistisch over doen, want dat ben ik gewoon niet. Dit is voor het eerst in mijn bewuste beleving van de Europese samenwerking dat ik denk: het zou weleens echt kunnen stranden. Dat heb ik nooit eerder gehad", aldus Timmermans.
Timmermans is niet de eerste binnen de EU die waarschuwt dat de eenheid binnen de unie op het spel staat, net als de vaste waarden. Timmermans ziet toenemende confrontaties tussen de lidstaten, met name door de enorme stroom vluchtelingen richting de EU-landen.
"Er komen zoveel dingen samen die ons als samenleving in het hart raken, dat ik niet meer als ondenkbaar zie dat we weer de confrontatie zoeken in plaats van de samenwerking. Vandaar dat ik het zo belangrijk vind om vast te houden aan verdragen, als basis om ervoor te zorgen dat we elkaar blijven verdragen."
Maar een aantal van deze verdragen staat al onder druk, zoals het cruciale Verdrag van Schengen, dat het vrije verkeer van personen en goederen binnen de EU regelt. Zelfs deze hoeksteen van de unie staat nu ter discussie, wat voorheen ondenkbaar leek. De EU-ministers die over migratie gaan zullen het tijdens hun volgende vergadering gaan evalueren.
Staatssecretaris van justitie Klaas Dijkhoff noemde 'Schengen' gisteren "een niet meer werkbare afspraak". Dijkhoff wil het verdrag niet "begraven en niets nieuws doen", maar hij vindt wel dat de EU een oplossing moet vinden voor de huidige problemen rond de vluchtelingenstroom en de opvang. Het uitgangspunt van Schengen - het reizen zonder paspoort en de afwezigheid van controles aan de binnengrenzen - wil Dijkhoff overeind houden.
Tijdens zijn lezing ging Timmermans ook in op Turkije. Hier komen grote aantallen vluchtelingen aan, maar zij reizen vaak door vanwege de slechte omstandigheden van de opvang of eenvoudigweg omdat zij naar de Europese Unie willen. Mensensmokkelaars spelen hierbij een belangrijke rol. Onlangs stelde de EU Turkije enkele miljarden in het vooruitzicht, en ook een intensivering van de onderhandelingen over toetreding, als Turkije de opvang verbetert.
Volgens Timmermans is het "vanuit ons eigen belang buitengewoon onverstandig" om Turkije als kandidaat voor de EU, op te geven. Zonder dat land kunnen we "het vluchtelingenprobleem nooit onder controle krijgen".
Hij zou er "ontzettend groot voorstander" van zijn om het overleg met het land op hoofdstukken te openen, zoals op die over de rechtsstaat. "Dan kun je ze vragen om hervormingen door te voeren."
'Vergeet niet te kijken'
Timmermans begon zijn speech gisteravond met een oproep om beter te kijken, om zich meer in te leven in het lot van vluchtelingen. "Ik vraag me af of we niet iets teveel de capaciteit hebben verloren om echt te kijken naar andere mensen", aldus de Eurocommissaris.
"Ik heb in die vluchtelingencrisis tot nu toe zo vaak meegemaakt dat de mens achter de vluchteling, de mens die de vluchteling is, eigenlijk bijna aan de aandacht ontsnapt. We hebben het over categorieën, we hebben het over gelukszoekers, migranten, allerlei woorden worden gezocht om onszelf te bevrijden van de noodzaak om te kijken. Maar kíjk nou eens, wie ís die mens, waarom doet die mens dat? Wat zou ik doen in dat geval? Wat zouden wij doen als samenleving als ons dit zou overkomen?
Maar ook kijken naar degenen die proberen in het kielzog van de echte vluchtelingen ook mee te liften naar een rijker en welvarender Europa. Kijken, laten we daar eens mee beginnen, gewoon kijken, luisteren, praten. Zo vaak merk ik dat mensen nog nooit met een vluchteling gesproken hebben, nooit de moeite genomen hebben om te luisteren naar die verhalen, om die verhalen eigen te maken. Zodra die verbinding er is op het menselijk vlak, worden de oplossingen ook volgens mij makkelijker te bereiken.
Misschien is wel de grootste drijvende kracht in de politiek in de laatste vijftien jaar geworden: angst. Niets is sterker als politiek instrument dan angst. Niets is verleidelijker voor een politicus om op die angst ook in te spelen, om die angst te gebruiken. Waarom? Angst verhindert juist dat kijken.
Als mensen maar bang zijn, zien ze nog maar een ding: overal een bevestiging van de rechtvaardiging van de angst. En er zijn genoeg politici in Europa die staan te popelen zijn om die bewijzen voortdurend maar aan te dragen. Als die angst domineert dan kijken we ook niet meer, dan zien we alleen nog maar de bedreigingen en niet meer de kansen."
