Timmermans: De Arabische wereld gaat ons veel hoofdpijn bezorgen

Vroeger, toen was de internationale politiek van het Westen nog eenvoudig. Wie zorgt voor stabiliteit, kreeg steun. Of die leiders Moeammar Khadaffi, Basher al-Assad, Saddam Hoessein of Hosni Mubarak heette, maakte daarbij niet uit.

"Vanuit het Westen was de houding altijd: Het zijn rotzakken, ze deugen niet, maar ze zorgen wel voor stabiliteit", zegt Timmermans. "Dus laten we er maar zaken mee doen. Die 'luxe' hebben we niet meer. De Arabische bevolking maakt nu zelf een keuze. Zij hebben er voor gekozen dat die regimes weg zijn."

Dat levert in landen als Tunesië en Egypte niet direct de gedroomde democratie op. De mensenrechten, de rechtstaat, "die lopen enorme risico's."

Maar terugkeren naar de oude politiek van steun voor stabiliteit, kan het Westen zich niet permitteren, stelt Timmermans. "Dat betekent dat we de komende 10 tot 15 jaar heel veel hoofdpijn zullen krijgen van de Arabische wereld en de landen daar omheen. En Egypte is de absolute spil. Als het daar lukt, kan het elders ook lukken. Mislukt het, dan is de kans op succes elders ook niet zo groot."

Ongelukkig was Timmermans met de toezegging van EU-president Herman van Rompuy die vorig 5 miljard Europese steun toezegde aan Egypte. "Dat is ook wat ik Herman van Rompuy een beetje verwijt. Hij heeft in een toespraak in Cairo alles bij elkaar geveegd wat hij bij elkaar kon vegen, er een grote strik omheen gedaan en gezegd: we komen met 5 miljard. Maar 4,5 miljard zijn leningen die alleen maar mogelijk worden als het IMF daar ook mee instemt. Dan hou je 450 miljoen over. Of je die uit kunt geven, is maar de vraag."

In Europees verband is afgesproken dat Egypte meer hulp krijgt als ze het goed doen. Maar het omgekeerde geldt ook. Minder voor minder, noemt Timmermans dat. Morgen wil Timmermans met zijn Europese collega's een discussie aangaan over die aanpak. "Zitten we in een situatie van minder voor minder of is het waar wat de Europese Commissie zegt: als je nu stopt, gaat ook datgene onderuit wat nu nog overeind staat."

Voor Timmermans is vooruitgang een belangrijk criterium voor steun. Er zijn weliswaar vrije verkiezingen gehouden, "maar op het punt van vrouwenrechten en minderheden gaat het niet goed. Ook de rechtelijke macht wordt niet hervormd. Er zijn vonnissen uitgesproken over meisjes die compleet onaanvaardbaar zijn."

Het is nog te vroeg te stellen dat de Egyptische president Mohammed Morsi zich langs democratische weg tot een dictator ontpopt, vindt Timmermans. Hij vindt dat de oppositie haar verantwoordelijkheid niet neemt door zich doof te houden voor oproepen van Morsi om met hem de dialoog aan te gaan.

Ook het buitenlands beleid van Egypte is voor Europa zorgwekkend. Timmermans noemt Iran met hun nucleaire programma als grootste bedreiging in de regio. Vorige week nodigde Morsi zijn Iraanse collega Mahmoud Ahmadinejad uit voor een bezoek. Makkelijk ging dat niet, benadrukte Timmermans, maar hij wil de Egyptische president in Europees verband wel aanspreken op diens ongelukkige keuze voor vrienden. Europa probeert Iran juist onder druk te zetten met sancties. Nieuwe Iraans-Egyptische banden kunnen de effectiviteit van deze sancties onder druk zetten.