Tilburg gaat bijstand bieden zonder beperking

Tilburg wil de wettelijke regels die gelden voor de bijstand, bijvoorbeeld over bijverdiensten, tijdelijk buiten werking stellen. Het gaat om een proef met een kleine groep mensen. De gemeente hoopt op toestemming uit Den Haag voor dit 'vertrouwensexperiment'.

De term 'basisinkomen' - iedereen een vast, onvoorwaardelijk inkomen van de overheid - wil Tilburg niet gebruiken. "Wat wij willen is iets anders: een proef met een kleine, specifieke groep mensen in de bijstand", zegt gemeentewoordvoerder David Chapman. "We willen zien wat zij doen wanneer zij niet gebonden zijn aan regels. Wat gebeurt er met hun gezondheid? Gaan ze op zoek naar werk? Of gaan ze vrijwilligerswerk doen?"

Kloof
Maar van Ralf Embrechts mag je gerust spreken van 'een basisinkomen voor de bijstand'. Embrechts zwengelde de discussie aan in Tilburg. Hij is manager van een maatschappelijke organisatie met veel met bijstandsgerechtigden.

"Er is een steeds grotere kloof tussen arm en rijk. We hebben hier zesduizend mensen in de bijstand. Voor zeker drieduizend is er geen werk. En ondertussen worden mensen steeds vaker de dupe van een vinkje dat verkeerd staat in een controlesysteem. Alles is gericht op wantrouwen. Dat heeft een verlammend effect op mensen", zegt Embrechts. Als Den Haag meewerkt, kan de proef volgend jaar starten, denkt hij.

De gemeente zet het experiment op in samenwerking met de Universiteit van Tilburg, werkgevers en maatschappelijke organisaties. Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt aan de universiteit, zit in de denktank.

"Laat de klassieke dwang- en controlemiddelen los. Geef mensen de kans om bij te verdienen. Ik ben benieuwd welk inkomen mensen zelf gaan realiseren", zegt Wilthagen.

Flexibele bijstand
Hoe het experiment eruit komt te zien, is nog niet bekend. Wilthagen wil graag een wetenschappelijke proef met een experimentele groep en een controlegroep, zodat ook echt zichtbaar wordt wat het effect van de ingreep is. Hij denkt aan een paar honderd bijstandsgerechtigden. De proef zou een half jaar tot een jaar moeten duren.

Wilthagen is zelf geen voorstander van het klassieke idee van een basisinkomen, dat ervan uitgaat dat als gevolg van de robotisering er straks simpelweg niet meer genoeg werk is voor iedereen. "Dat is het hoofd in de schoot gooien", vindt hij.

Maar volgens Wilthagen zou de proef een opmaat kunnen zijn naar een meer flexibele bijstand, waarbij uitkeringsgerechtigden voor bijvoorbeeld 50 procent in de bijstand zitten, en de rest van hun inkomen zelf verdienen.

Tilburg erkent dat er nog veel haken en ogen aan de proef zitten. "Voor wat wij willen zijn er heel veel juridische obstakels", zegt woordvoerder Chapman, "we weten nog niet of het te realiseren is."

De gemeente ziet een mogelijkheid in de experimentenwet, waaraan minister Plasterk van binnenlandse zaken werkt. Die wet maakt het gemeenten mogelijk om vanaf volgend jaar af te wijken van bepaalde landelijke regels.