Tienduizend jaar geleden aten Europeanen elkaar op

Morales-Pérez en zijn collega’s stuitten in verschillende Spaanse grotten op menselijke resten - zo'n dertig lichamen - van ongeveer 10.000 jaar oud. Op het eerste gezicht geen bijzondere ontdekking. Maar toen hij nog eens goed keek, zag hij driehoekige putjes in de tandafdrukken op de botten. En die tandafdrukken kunnen alleen van mensen zijn. Dit is onmiskenbaar het bewijs dat onze vroege voorouders kannibaal waren, aldus Morales-Pérez. “Hopelijk komen we ook nog te weten wat hen tot kannibalisme dreef”, schrijft hij in zijn rapport.

Uit onderzoek naar de botten blijkt dat de overledenen zijn geslagen en met vuur zijn bewerkt. De botten zijn ruw gebroken. Ook is duidelijk dat de meeste mensen gekookt zijn, soms al bij leven. Aan de meeste botten is lange tijd geknaagd, andere vertonen weer geen sporen van geweld. De onderzoekers denken dat sommige mensen eerst werden gedood voor zij werden opgegeten.

Bijzondere ontdekking

Is deze ontdekking bijzonder? Peter Akkermans , professor archeologie van het Nabije Oosten aan de Universiteit van Leiden, vindt van wel. “Kannibalisme kwam bijna niet voor in Europa. Heel af en toe worden resten gevonden van één persoon die opgegeten is door mensen. Ik kijk ervan op dat er nu sporen zijn gevonden van georganiseerd kannibalisme.” In regio’s buiten Europa, zoals in Papoea-Nieuw-Guinea, kwam kannibalisme wel vaker voor.

De grote vraag is nu waarom mensen elkaar opaten. Het ligt voor de hand aan te nemen dat er te weinig voedsel was en mensen dus geen andere uitweg zagen dan hun soortgenoten te eten. Morales-Pérez vindt dit echter niet aannemelijk. Bij de menselijke resten zijn dierenbotten en schelpen gevonden. Er was dus blijkbaar meer dan genoeg te eten.

Er is een aantal andere mogelijke verklaringen voor het kannibalisme. Tienduizend jaar geleden stond de mens op de drempel van de agrarische revolutie. Waar mensen eerst nog hun eten bij elkaar verzamelden, begonnen zij nu met het verbouwen van gewassen. Een van de verklaringen die Morales-Pérez geeft is dat mensen wegtrokken uit hun vertrouwde leefomgeving om elders akkergrond te bebouwen. Dit leidde tot ontmoetingen met mensen met een andere cultuur. Het is mogelijk dat leden van verschillende stammen met elkaar in conflict kwamen en elkaar uit wraak opaten.

Kannibalisme tijdens begrafenissen

Het meest aannemelijk vindt Morales-Pérez de verklaring dat Europese stammen door ontmoetingen met andere groepen mensen voor het eerst in contact kwamen met het fenomeen begrafenis. Zij wilden hun eigen begrafenisritueel creëren en gebruikten daarvoor hun belangrijkste eigen traditie: eten. Dit leidde tot een ritueel waarbij de voorouders eerst werden opgegeten en daarna begraven.

Peter Akkermans hoopt dat er nog vervolgonderzoek naar de menselijke resten wordt gedaan, maar de werkelijke reden van het kannibalisme zal waarschijnlijk nooit boven tafel komen. “Dat is het grote gemis als je onderzoek doet naar de prehistorie. Je breekt je hoofd over de waaromvraag, maar echte antwoorden komen er bijna nooit.”