theater

Toch zal hij er goed aan doen een speurhond met een fijne neus in te schakelen, zoals Arthur Sonnen dat in de jaren tachtig was, wil hij het verwende en kritische toneelpubliek in Nederland voor werkelijke verrassingen plaatsen.

Immers, wat gebeurde er donderdagavond in de Amsterdamse Stadsschouwburg? Van Vlijmen had werkelijk het neusje van de Britse toneelzalm, The Royal National Theatre, uitgenodigd hier het beroemdste stuk van Engelands beroemdste nog levende toneelschrijver te komen spelen: 'The Homecoming' van Harold Pinter. Het stuk speelt in Hackney vlak voorbij het Londense East End, de plek waar Pinter zelf opgroeide. In de (joodse?) mannenhuishouding van vader Max, zijn niet-deugende zoons Lenny en Joey, en zijn broer Sam die de kost verdient, keert zoon Teddy thuis. Hij is vroeger het huis ontvlucht en heeft zich opgewerkt tot professor aan een Amerikaanse universiteit. Hij is getrouwd met Ruth en ze hebben drie kinderen. De vier mannen zien in Ruth, die is meegekomen met haar man, in deze shikse die buiten de conventies om nu tot de familie behoort, het object van hun lusten. Meedogenloos offeren zij Teddy daaraan op: aan het slot vertrekt Teddy alleen naar huis, Ruth blijft achter om als hoer in een appartement in Greek Street de kost voor haar schoonfamilie te verdienen.

Het stuk is een moderne mythe waarin de relaties tussen de personages een dwingend, maar amoreel verloop hebben. The Royal National speelt het onder regie van Roger Michell op een manier, waarbij de toeschouwer wat verbijsterd ervaart hoe hij ruim dertig jaar wordt teruggeschoten in de tijd, naar de jaren waarin Pinter het stuk schreef en het ook hier, bij Toneelgroep Centrum, vrij kort na de Londense première was te zien.

Bruin, bruin, bruin Decorontwerper William Dudley heeft een Victoriaans huis gebouwd, transparant gemaakt met bruine tule en volgezet met neerslachtig makend jaren dertig meubilair, bruin, bruin, bruin. Het Engels van de Hacney-bewoners vond ik nauwelijks te volgen; dankzij het feit dat 'De Thuiskomst' al in heel wat ensceneringen in Nederland te zien is geweest, was het wel mogelijk redelijk bij de les te blijven.

Het spel van de Britse acteurs is van topklasse in het genre 'het personage uitbeelden' dat ook bij ons warme pleitbezorgers heeft. De spanning tussen de acteur en zijn tekst behoort in dit genre tot de keukengeheimen van de toneelspeelkunst waar het publiek buiten wordt gehouden. Maar het is logisch dat de Nederlandse toeschouwer, die jaren lang is doodgegooid met toneel dat als eigenlijk discours van de voorstelling die spanning tussen de acteur en zijn tekst had, zich al snel verveelt bij het doen-alsof, hoe superieur dat ook wordt gedaan. Zo zag ik in de pauze van de voorstelling heel wat collega-critici vertrekken met opgeruimde gelaatstrekken. Zij hadden genoeg gezien en wisten dat in de zaal een collega van hun krant zat die de recensie zou schrijven. En die namen dan ook gehoorzaam hun plaatsen weer in om deze museale beker tot de laatste druppel leeg te drinken.