Terugstuurverdrag schrikt vluchtelingen nog niet af

Op het Griekse eiland Lesbos arriveerden in de vroegte weer verschillende boten. De vluchtelingen zwaaiden en lachten toen ze eindelijk aan land kwamen, blij dat de overtocht was gelukt, zo schrijft persbureau Reuters. "Uitgeput maar opgelucht wikkelden de nieuwaangekomenen hun natte voeten in thermische dekens, terwijl vrijwilligers droge kleren en noodvoorraden uitdeelden."

Maar volgens de regels van het verdrag waar de EU en Turkije het vrijdag over eens werden, worden ze binnenkort ook weer teruggestuurd naar Turkije. Dat gebeurt vanaf deze zondag met alle migranten die illegaal de oversteek wagen. In ruil daarvoor neemt de EU voor iedere teruggestuurde Syriër een 'reguliere Syrische vluchteling' op uit Turkije, die nog nooit de oversteek naar Griekenland heeft gewaagd. Wie het toch per boot probeert, komt onderaan de lijst. De hoop is dat dit arrangement mensen afschrikt om de overtocht per boot te maken.

Gok
In de praktijk blijkt dat voorlopig toch anders te liggen. "Ja, dat weet ik", antwoordde de Syrische vluchteling Hussein Ali Muhammad op de vraag van de Reuters-verslaggever, of hij bekend was met het nieuwe verdrag. Maar dit leek hem kennelijk toch een betere gok dan wachten in Turkije. "Ik hoop dat ik de grens over geraak. Ik wil mijn studie afmaken in Europa, alleen dat. Ik hoef geen geld, wil alleen afstuderen. Dat is mijn boodschap."

Hij was niet de enige. Halverwege de zondag waren er zo'n 875 nieuwe vluchtelingen geregistreerd op de Griekse eilanden.

Logistieke uitdaging
Of die straks inderdaad allemaal teruggestuurd worden, is nog maar de vraag. Het verwerken van de enorme stroom vluchtelingen is een logistieke uitdaging, waar bovendien veel juridische haken en ogen aan zitten. Griekenland is in afwachting van 2300 experts uit Europa, die komen helpen met verwerken, beoordelen en vertalen van alle aankomsten. Maar die zijn nog niet gearriveerd.

Bovendien is het de vraag wat voor taferelen het terugsturen van vluchtelingen op zal leveren. Het lijkt niet waarschijnlijk dat mensen die net op zee hun leven hebben gewaagd vrijwillig zullen meewerken aan hun terugkeer.

Het welslagen van de operatie lijkt dus deels af te hangen van de vraag of potentiële vluchtelingen zich ook daadwerkelijk af laten schrikken om de overtocht per boot te wagen. Want de aantallen zijn enorm. Volgens de VN zijn in de eerste drie maanden van dit jaar al ruim 140.000 vluchtelingen in Griekenland aangekomen. Tot nu toe gebruikten die Griekenland vooral als springplank om naar landen in noord-Europa te komen, maar sinds steeds meer landen op de Balkan hun grenzen dichtgooiden, is er een enorme opeenhoping in Griekenland ontstaan.

Morgen leest u in Trouw een verslag van de situatie op Lesbos door correspondent Thijs Kettenis.