Column
Terugkeer naar de kernwaarden van de sociaal-democratie
De Wiardi Beckmanstichting (WBS) heeft, zonder dat iemand het opmerkte, sinds een tijdje een andere naam. Tot een paar jaar geleden luidde het tweede deel van de naam 'wetenschappelijk bureau voor de PvdA'. Dat was toen. Nu is de ondertitel 'Wetenschappelijk bureau voor de sociaal-democratie'. Heeft het wetenschappelijk bureau zich losgemaakt van de PvdA? Nee, stelt directeur Monika Sie, maar sociaal-democraten vind je niet in de PvdA alleen.
Liberalisme vind je ook niet alleen in de VVD of D66. Sterker, het liberalisme is in alle gevestigde politieke partijen volgens Sie diep doorgedrongen. Over ideologische vervaging gesproken.
De sociaal-democratie en het liberalisme. Ze zijn, zeker bij de laatste verkiezingen uit nood geboren, elkaars ideologische tegenpolen niet meer. Zeker als je de conclusies uit het door Sie geleide Van Waarde-onderzoek volgt en overtuigd wordt door haar conclusie dat het liberalisme tot in de diepe vezels van alle partijen, inclusief de PvdA, is doorgedrongen.
Al na het vallen van de Muur in Oost-Europa werd, onder anderen door de Amerikaan Francis Fukuyama, het einde van de geschiedenis, of van de ideologie, aangekondigd. Het liberalisme had gezegevierd.
Verheffing en verantwoord burgerschap
Het proces is echter al veel langer gaande. Eigenlijk - vreemd genoeg - is het proces van afkeren van het gemeenschapsdenken versneld onder het meest sociaal-democratische kabinet dat dit land ooit kende, het kabinet-Den Uyl. De sociaal-democratie kwam onder de invloed van nieuwe, uit de arbeidende en lagere middenklasse, voortgekomen elite. Zij zochten emancipatie door bevrijding en individualisering. Ver weg van de sociaal-democratische waarden, die Den Uyl in de jaren vijftig samenvatte als bestaanszekerheid, verheffing en verantwoord burgerschap.
Het zijn exact de kernwaarden van de sociaal-democratie die - in iets modernere bewoordingen - centraal staan in het onderzoek van de WBS. Terug naar de idealen van de jaren vijftig, had de conclusie van Sie kunnen zijn.
Bezwijkende verzorgingsstaat
Wat is er in die ruim zestig jaar gebeurd met de Nederlandse sociaal-democratie (of de Europese; de PvdA is hierin niet uniek)?
De partij heeft jaren medeverantwoordelijkheid gedragen voor een politiek pact, waarin gestreefd werd naar een optimale economische groei teneinde de anders onder haar eigen last bezwijkende verzorgingsstaat te kunnen stutten.
Sluipenderwijs is daarbij de samenleving echter wel volledig in de ban gekomen van het primaat van economische groei. Een primaat dat uitstekend past bij het liberalisme. Als elk individu zijn eigen geluk nastreeft, wordt immers het maatschappelijk optimum bereikt.
De achterblijvers konden bij gratie van de groei nog inkomensbescherming krijgen. De verzorgingsstaat is in de loop van die zestig jaar steeds enger en eendimensionaler gedefinieerd, gericht op inkomen en inkomensbescherming. Voor het overige deed de technocratie haar intrede. Gericht op efficiency, op de overheid als bedrijf.
Monika Sie schreef een belangwekkend rapport, waarvoor de partijleiding gelukkig dit weekeinde niet wegdook. Het is echter eerder een pleidooi voor een terugkeer naar de ware ideologie, dan dat de WBS nu pleit voor vernieuwing van sociaal-democratische waarden.
Terug naar de idealen van de jaren vijftig, had de conclusie van Sie kunnen zijn
