TabakNee moet zich op zorgvuldigheid beraden

De website TabakNee van de longartsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker trok deze week meteen de aandacht door een voor Nederland ongebruikelijk harde aanpak: veel informatie over de lobby van de tabaksindustrie en het vermelden van namen van politici en andere personen die daarmee verbonden worden.

De website belicht de lobby van de tabaksindustrie en biedt daardoor inzicht in het politieke spel rondom beleidsmaatregelen die beogen het (stijgende) gebruik van tabak in te dammen. Het is van maatschappelijk belang dat de argumenten die de tabaksindustrie op tafel legt om vraagtekens te plaatsen bij deze maatregelen, transparant worden gemaakt. Dat bevordert het maatschappelijk debat en biedt de mogelijkheid voor onafhankelijk onderzoek. In een open samenleving zijn checks en balances belangrijk voor een goede afweging van de diverse belangen. Het is bekend dat de industrie een machtige lobby is en dat het probleem vaak is dat de tegenkrachten te zwak zijn om serieus tegenwicht te bieden. De website probeert die tegenkracht te versterken.

Wat mij betreft is het geen probleem dat de website daarbij ook expliciet vermeldt welke prominente personen zich verbonden hebben aan de tabakslobby. Ook dit biedt namelijk inzicht in hoe het spel gespeeld wordt. Naming en shaming kan een effectief en toelaatbaar middel zijn zolang het gebaseerd is op feiten. Ook als er serieuze vermoedens bestaan, mogen die openbaar worden gemaakt, als maar duidelijk is dat dit vermoedens zijn en waarop die dan zijn gebaseerd. Degenen die de tabaksindustrie verdedigen, dienen namelijk recht te worden gedaan. Het is daarom terecht dat er protest wordt aangetekend waar de website verder gaat dan het bieden van informatie die de relaties met de tabaksindustrie belicht en karaktermoord dreigt plaats te vinden. De tekst over Hillen en Asscher-Vonk beweegt zich op het randje. Juist waar de websitemakers impliciet een moreel beroep doen op de lezers, dienen zij zelf zorgvuldig met anderen om te gaan. Anders bestaat het risico dat de zeggingskracht van hun boodschap kortstondig is.

Maar rechtvaardigt het uiteindelijke doel - het bestrijden van rookverslaving en het lijden en sterven wat daar uiteindelijk op volgt - niet de middelen? Vanuit een utilistisch kader is dat inderdaad te verdedigen. Volgens deze ethische theorie hoeft men niet altijd respectvol te handelen als er zulke belangrijke gevolgen op het spel staan. Met de verruwing van het maatschappelijk debat kan het ongenuanceerd namen en shamen inderdaad het meest effectief zijn om aandacht te krijgen voor het thema.

Zelfs vanuit een deugdenethisch perspectief valt dit nog te verdedigen, want de intentie van de website-makers lijkt niet verkeerd en het vergt moed om anderen tegen de haren in te strijken. Maar toch zullen de websitemakers zich moeten afvragen of een dergelijke strategie uiteindelijk het meest verantwoord is.

Mensen als Irene Asscher-Vonk zouden wat mij betreft niet per se - zoals de website suggereert - moeten terugtreden als commissaris van een tabaksfabrikant. Een commissaris moet zich wel bewust zijn van het gevaar om op den duur het kritisch vermogen te verliezen en zich te laten inpakken. Een teken daarvan is dat mevrouw Asscher-Vonk het vooral als haar taak lijkt te zien dat de arbeidsverhoudingen binnen het bedrijf goed zijn. Hoe belangrijk ook, door vooral daarop te focussen veronachtzaamt men dan toch de werkelijke ethische hangijzers van de tabaksindustrie.

undefined