Structureel getob of tijdelijke dip?
Ineens waren ze er weer, ontslagrondes bij grote bedrijven. Waar vielen het afgelopen half jaar de klappen? Waarom juist daar, en hoe gaat het nu verder?
Boventallig gemaakt door overheidsbeleid
Sector: zorg
Bedrijven en instellingen: onder meer Thebe (2000 ontslagen), Carinova (1000), Thuizorgorganisatie Carintreggeland (230), Verian (500), Zorggroep Oude en Nieuwe Land (400)
Het ging aanvankelijk niet zo slecht in de eerste crisisjaren. Tussen 2008 en 2013 groeide de werkgelegenheid met 10 procent. Die groei ging door tot 2012. Na die tijd boog de trend af naar beneden.
En hoe. Bij Abvakabo FNV staat de teller al op 27.000 verloren banen. Dan gaat het om aangekondigde ontslagen, nog niet om mensen die al weg zijn. Niet alle zorginstellingen krijgen namelijk toestemming om zo massaal te reorganiseren. Het overkwam het Noord-Brabantse Thebe dat volgens het UWV te voorbarig was met de ontslagaanvraag. Thebe heeft ondertussen het faillissement aangevraagd.
Net als de andere thuishulp- en zorgorganisaties kwam Thebe in de problemen door bezuinigingen. De zorg komt meer bij de gemeenten te liggen en de budgetten dalen.
Dat gaat nog voor veel ontslagen zorgen in de verpleging, jeugdzorg en maatschappelijk werk. Daar tegenover staat dat de thuiszorg, waar nu veel mensen hun baan verliezen, op termijn weer veel mensen nodig heeft. Nederland vergrijst en de taak van verpleeg- en verzorgingshuizen verschuift naar de thuishulpen. Mede door de toekomstige groei bij de thuishulpen verwacht het UWV dat in de jaren tot 2019 de werkgelegenheid in de zorgsector als geheel stabiel blijft.
undefined
Slachtoffers van de crisis die te lang duurt
Sectoren: bouw, groothandel, vervoer en industrie
Bedrijven: Bam (650 banen) en Heijmans (200), Makro (340), KLM (onbekend), Daf (300) en Imtech (550), Vopak (200) en SBM Offshore (1200)
De problemen bij de bouw zijn vooral conjunctureel. De Nederlandse woning- en kantorenmarkt draait al jaren stroef. Dat is terug te zien in de werkgelegenheid. Tussen 2008 en 2013 verdween 19 procent van de banen in de bouw.
Heijmans heeft vooral last van de achterblijvende woningmarkt. Bij Bam gaat het mis met grote infrastructurele projecten, vooral in Duitsland en Groot-Brittannië. Daar vallen de kosten veel hoger uit dan verwacht,
Toch kunnen de bouwers met enig optimisme omhoog kijken. De woningmarkt trekt aan en leegstaande kantoren moeten worden omgebouwd tot (studenten)woningen en zorgwoningen. Het UWV verwacht dat in de jaren 2014 tot 2019 het aantal banen met 11 procent stijgt.
Dat de bouwsector hapert, is voelbaar bij ondernemingen als installatiebedrijf Imtech, dat deels afhankelijk is van orders uit de bouw. Daarnaast heeft Imtech flinke verliezen moeten incasseren door mislukte projecten en een omvangrijke boekhoudfraude, wat tot verlies aan werkgelegenheid heeft geleid.
In tijden van krimp en lage economische groei daalt de vraag naar olie. Vopak en SBM Offshore kunnen er over meepraten. Door minder vraag naar olie heeft tankopslagbedrijf Vopak last van overcapaciteit. SBM Offshore bouwt schepen voor oliewinning, geen goede markt tijdens laagconjunctuur. Ook bracht het bedrijf zichzelf in problemen met een fraudezaak in Brazilië en een smeergeldaffaire.
De matige conjunctuur laat zich ook gelden in de groothandel en vervoerssector. De verwachting is dat deze sectoren met bedrijven als Makro en Daf herstellen zodra de economie aantrekt. Of de voorspelde groei voor vervoerders ook opgaat voor KLM, een van de grootste spelers binnen deze sector, valt nog te bezien. KLM zit in een roerige periode waarvan de afloop ongewis is.
undefined
Oude economie overboord
Sectoren: energie, uitgeverijen
Ontslagen bij: Eneco (400), Wegener (400), TMG (onbekend), NDC (100), KPN (580) en Ziggo (900)
De energiesector bevindt zich in een transitiefase waarin groene stroom steeds belangrijker wordt. Dat zou op zich geen probleem moeten zijn, als alle groene stroom via de traditionele energieconcerns zou lopen. Maar dat gebeurt niet. Wijkcoöperaties, particulieren, nieuwe spelers, allemaal storten zij zich op zonnepanelen en windturbines die de oude markt ontwrichten. Eneco is de laatste die ontslagen aankondigde, maar ook Nuon en Essent hebben het moeilijk.
De banen in de duurzame energiesector nemen komende jaren toe, maar die kunnen het verlies aan werk door dalende aardgaswinning en exploitatie van fossiele energie niet helemaal opvangen. Voor de komende vijf jaar rekent het UWV op een verlies van 5 procent aan werkgelegenheid.
Nieuwe technologie en nieuwe spelers die een deel van de markt opeisen, dat komt ook de uitgeverijen en bedrijven als KPN en Ziggo bekend voor. Uitgeverijen worstelen met de overgang van papier naar online. Via websites en apps bereiken zij weliswaar meer mensen, maar de verdiensten zijn lager dan bij gedrukte media als kranten.
Meer klanten, minder inkomsten: het zit ook KPN dwars. Het voormalige staatsbedrijf haalde afgelopen maanden meer klanten binnen, maar de omzet daalt. Ten eerste doordat de zakelijke markt het laat afweten, ten tweede doordat de tarieven voor mobiele telefonie sterk zijn gedaald.
In dezelfde sector kondigde ook Ziggo een ontslaggolf aan. Dit had vooral te maken met de overname door UPC-eigenaar Liberty Global, waardoor functies dubbel bezet waren.
undefined
Nieuwe banen elders in de sector
Sector: detailhandel
Ontslagen bij: Mexx (500), Halfords (onbekend), De Harense Smid (250). Het waren nogal wat bekende ketens die de afgelopen maanden verdwenen. Het Nederlandse kledingmerk Mexx ging failliet, Halfords sloot even de deuren, maar lijkt door te kunnen, wat niet geldt voor De Harense Smid.
Misère alom? Toch niet. Het aantal banen in de detailhandel groeide in de crisisjaren met een kleine 1 procent. Voor de komende vier jaar verwacht het UWV 2 procent meer banen.
En al die lege winkelpanden dan? Dat heeft deels te maken met de bouw van nieuwe, grotere winkels en winkelcentra in de buurt van woonwijken. Vooral de kleinere, specialistische zaakjes hebben daar last van.
Een andere oorzaak van de leegstand is de verschuiving van winkelstraat naar webshop. De groei van online winkels zwakt weliswaar af, toch is een deel van de markt definitief verschoven naar het internet. Dat zorgt de komende jaren voor een groei aan vacatures voor medewerkers in de logistiek, transport en bij de inpakservice; allemaal functies die voortkomen uit de verschuiving naar online.
Structureel getob
Sector: financiële dienstverlening, grondstoffen, industrie
Ontslagen bij: ABN Amro (1000 banen) en ING (1700) banen, Philips (360), Roto Smeets (130)
Het was krimp en het blijft krimp. Dit is het scenario voor de banken die al sinds de eerste crisisjaren in zwaar weer verkeren. De financiële dienstverlening verloor afgelopen jaren 11 procent van het aantal banen. Tot 2019 krimpt de werkgelegenheid met nog eens 6 procent. Dat heeft vooral te maken met de klanten. Zij bankieren steeds meer online waardoor banken minder personeel nodig hebben. Een zelfde ontwikkeling is ook te zien bij de verzekeringsbranche.
De overgang naar online treft ook de grafische industrie. Zij zijn deels afhankelijk van orders van uitgeverijen, die minder de nadruk leggen op papier of complete tijdschriften uit de markt halen. Dat werkt door bij bedrijven als Roto Smeets.
Een blijvende krimp in werkgelegenheid kan ook worden veroorzaakt door uitbesteden van werk, zoals Philips doet met de productie van (onderdelen van) lampen. Het concern sluit drie fabrieken en besteedt het werk uit naar Polen, waar de productie goedkoper is.
