Stoelendans van gouverneurs is een slimme zet van Poetin
De Russische president Vladimir Poetin vervangt plotseling aan de lopende band zijn regiogouverneurs. Waarom? Vermoedelijk met het oog op de verkiezingen van maart 2018.
Wat moet je doen om in Rusland in aanmerking te komen voor een hoge bestuursfunctie? Vanaf een zeven meter hoge rots in het water springen? Tientallen Russische bestuurders-in-spe deden het, als onderdeel van een door het Kremlin georganiseerde managementcursus die hen geschikt moet maken voor het ambt van, bijvoorbeeld, gouverneur. Ze krijgen ook colleges van ministers en Kremlin-functionarissen. En liefst vijf cursisten zijn de afgelopen twee weken benoemd tot waarnemend gouverneur, na het onverwachte vertrek van de zittende regionale leiders.
President Vladimir Poetin heeft in recordtijd elf gouverneurs ‘op eigen verzoek’ ontheven uit hun functie, een merkwaardige stoelendans die in de recente Russische geschiedenis zijn weerga niet kent. De laatste was vorige week de 42-jarige gouverneur van Pskov, Andrej Toertsjak, die een hoge functie heeft gekregen in de regeringspartij Verenigd Rusland. Hun plaatsen zijn voorlopig ingenomen door vaak jongere en weinig ervaren bestuurders. Verbazing wekte vooral de benoeming tot waarnemend gouverneur van de Siberische provincie Novosibirsk (viermaal zo groot als Nederland) van Andrej Travnikov (46), tot dan toe burgemeester van de Noord-Russische stad Vologda.
Dagestan
Een andere opmerkelijke aanstelling is die van de 68-jarige Vladimir Vasiljev tot waarnemend hoofd van de Kaukasusrepubliek Dagestan. Vasiljev leidde de fractie van Verenigd Rusland in het lagerhuis en was eerder onderminister van binnenlandse zaken. Hij krijgt nu de leiding over een regio die geplaagd wordt door corruptie, etnische en religieuze spanningen en terrorisme.
Het is voor het eerst dat iemand van buitenaf die functie krijgt. De meeste leiders van Dagestaanse komaf konden de verleiding niet weerstaan hun eigen familieclans te laten meeprofiteren van hun positie. Corruptie werd op die manier een vrijwel onuitroeibaar kwaad. De benoeming van Vasiljev kan die vicieuze cirkel doorbreken.
Loyaliteit
De overige kaderwijzigingen zijn minder makkelijk uit te leggen. Een voor de hand liggende reden is het verder verstevigen van de loyaliteit van regionale bestuurders jegens het Kremlin en, in het bijzonder, president Poetin, aan wie ze hun positie voor de volle honderd procent te danken hebben. Volgens politicoloog Kirill Rogov is het louter een signaal dat de Russische leider met hen kan omspringen zoals het hem goeddunkt. “De enige logica erachter is dat iemand die naar zo’n regio komt volledig afhankelijk is van het Kremlin”, aldus Rogov tegen het radiostation Echo Moskvy.
Daarbij is het mogelijk dat de nieuwe gouverneurs zich met nog meer verve zullen inzetten voor een goede uitkomst van de presidentverkiezingen van volgend jaar. Poetin is de gedoodverfde winnaar, al heeft hij zijn kandidatuur nog niet officieel bekend gemaakt.
Regionale leiders
De macht van de gouverneurs is gedurende Poetins bewind drastisch uitgehold. Eerder moest het Kremlin voortdurend rekening houden met invloedrijke en ambitieuze regionale leiders, zoals de Moskouse burgemeester Joeri Loezjkov of de eigenzinnige gouverneur van de Oeralprovincie Sverdlovsk, Eduard Rossel. Dat waren bestuurders die rechtstreeks waren gekozen.
Ze konden bogen op brede steun onder de bevolking en waren daarmee ook potentiële concurrenten van de Russische president. In 2004 schafte Poetin die directe verkiezingen af. Gouverneurs werden sindsdien benoemd vanuit het Kremlin.
Vijf jaar geleden, onder de toenmalige president Dmitri Medvedev, werden de gouverneursverkiezingen in ere hersteld, maar de situatie is daarmee niet wezenlijk veranderd.
In enkele regio’s worden de gouverneurs nu gekozen door de regionale parlementen, niet rechtstreeks door de bevolking. Elders worden onafhankelijke, niet door het Kremlin gesteunde kandidaten stelselmatig van deelname geweerd, omdat ze simpelweg niet de daartoe vereiste steun van de vooral tot Verenigd Rusland behorende regionale parlementsleden krijgen.
Jekaterinenburg
Kandidaat-gouverneurs die een serieuze bedreiging zouden kunnen vormen voor de kandidaat van het Kremlin worden daardoor effectief weggefilterd.
De populaire en kritische burgemeester van de miljoenenstad Jekaterinenburg, Jevgeni Rojzman, mocht daardoor dit najaar niet meedoen aan de gouverneursverkiezingen in zijn regio. De kans is groot dat hij die verkiezingen zou hebben gewonnen.
