Stikstofvonnis treft ook projecten mét vergunning

Verleende en onherroepelijke vergunningen worden niet aangetast. Het was zo’n beetje de enige zekerheid die de Raad van State meegaf toen in mei een streep werd gezet door het beleid dat beschermde natuurgebieden moest behoeden voor te veel schadelijk stikstof. Projectontwikkelaars, bouwers, boeren en overheidsinstanties met een vergunning op zak slaakten een zucht van verlichting: zij zouden niet op de lijst komen te staan van 18.000 mogelijk getroffen projecten die het ministerie van landbouw vandaag presenteert. Maar een recente uitspraak van de rechtbank van Oost-Brabant gooit dit laatste beetje zekerheid aan diggelen. Verleende vergunningen die de beschermde natuurgebieden in gevaar brengen, kunnen weer worden ingetrokken, zo waarschuwen advocaten.

‘Alle Pas-toestemmingen zijn wankel’

De rechtbank boog zich over de zaak van een varkenshouderij in het Brabantse Oirschot. Het bedrijf ligt nabij een van de 160 beschermde natuurgebieden in Nederland, maar de eigenaresse wil al jaren uitbreiden. Haar plan: drie extra stallen met in totaal zo’n 3500 varkens. Het gevolg: er komt extra stikstof vrij.

De gemeente Oirschot gaf in 2013 toestemming voor die uitbreiding. Maar, zeggen twee milieuorganisaties, dat gebeurde op basis van een wettelijke regeling die niet deugde en in strijd handelde met de Europese habitat­richtlijn. De inmiddels geschrapte regeling maakte het bedrijven gemakkelijker om nabij een natuurgebied te bouwen of uit te breiden. Oók als daarbij stikstof vrijkwam die de natuur beschadigde. Daarover zegt de rechter nu: een vergunning die onder een verkeerde voorwaarde is verstrekt moet weer onder de loep worden genomen.

En laat het Programma Aanpak Stikstof (Pas), waar de Raad van State in mei een streep door zette, nou net zo’n maatregel zijn die ook niet deugde. Met deze uitspraak staan daardoor nu ook onherroepelijk verstrekte vergunningen die op basis van het Pas zijn verleend ter discussie, zegt onderzoeker en advocaat Marcel Soppe. Milieurechtadvocaat Franca Damen vult aan: “Deze uitspraak kan heel grote gevolgen hebben voor veel bedrijven. Alle Pas-toestemmingen zijn wankel.”

Stikstofuitstotende vergunninghouders hebben niet veel munitie

Niet alleen boeren die willen uitbreiden, maar ook vergunninghouders van woningbouwprojecten waarvan de eerste palen nog niet de grond zijn ingegaan of grote infrastructurele projecten die op de planning staan, kunnen worden teruggefloten. Want het credo ‘een verleende vergunning is een verleende vergunning’ schuurt met de Europese uitgangspunten.

Een vergunning mag of moet van Europa zelfs worden ingetrokken als de door stikstof getroffen natuur­gebieden in slechte staat zijn en zij er na al dat bouwen of uitbreiden op achteruitgaan. Tenzij bedrijven kunnen aantonen hoe ze dat laatste kunnen voorkomen.

De huidige stand van zaken in Nederland: de 160 beschermde natuurgebieden zijn er niet al te best aan toe. En het Pas, dat onterecht pretendeerde met allerhande maatregelen de stikstofdepositie terug te dringen, is ongeschikt verklaard. Stikstofuitstotende vergunninghouders die aan de tand worden gevoeld hebben dus niet veel munitie om zich te weren.

Mogelijk 18.000 projecten getroffen door stikstofuitspraak

Hoeveel extra projecten nu op wankelen staan, is moeilijk te zeggen. Het ministerie van landbouw komt vandaag met een brief waarin het toelicht dat 18.000 projecten mogelijk worden getroffen door de stikstofuitspraak van de Raad van State. Dit zijn allemaal projecten die voor de uitspraak nog in de procedure zaten om een vergunning te verkrijgen, licht een woordvoerder toe. Het kan dus zijn dat er meer projecten getroffen worden door de uitspraak.

De rechtbank Oost-Brabant oordeelt vooral streng op projectontwikkelaars, overheden of boeren die hun vergunning nog niet hebben gebruikt en dus nog niet aan het bouwen of uitbreiden zijn geslagen. Dit betekent niet dat alle projecten niet doorgaan, al was het maar dat er een partij moet zijn die een vergunning aanvecht, stelt agri- en vastgoed­advocaat Simone Smit.

Daarbij: vergunninghouders hebben een hoger beroep aangetekend bij de Raad van State tegen deze uitspraak.

Lees ook:

Het stikstofvonnis blijkt duizenden bouwprojecten te raken

Nederland moet de natuur beter beschermen tegen stikstof. Dat oordeel van de Raad van State blijkt duizenden bouwplannen te raken.