Stembiljetten en koffie in de Utrechtse Jaarbeurs. ‘De hertelling kan weleens laat worden’

In de Utrechtse Jaarbeurs controleren honderden studenten en gepensioneerden stembiljetten. Een foutje gemaakt? Dan kun je opnieuw beginnen.

Met grote ogen kijkt Henk van Dijkhuizen naar het tellen van de stemmen in de Utrechtse Jaarbeurs. Duizenden stemformulieren liggen op tafels voor hem, controleurs lopen af en aan met stemcontainers. “Dit is nou echt mijn ding”, zegt Van Dijkhuizen, hoofd van het bureau publiekszaken in Utrecht. Hij werkt al mee aan de verkiezingen sinds 1975. “Zo dicht bij de democratie, het blijft prachtig.”

In de Jaarbeurs hertellen controleurs de stembiljetten van stembureaus. Meer dan 100.000 in totaal. De opkomst in Utrecht is meestal hoog, maar bij deze verkiezingen kwamen er helemaal veel Utrechters stemmen, voorlopig 61,8 procent. Dus werd het woensdagavond laat op veel stembureaus: tot na middernacht telden medewerkers door.

Vermoeide tellers

Donderdagochtend moesten veel van hen alweer in de Jaarbeurs zijn voor de tweede telronde. Van Dijkhuizen kreeg flink wat afmeldingen van vermoeide tellers. “Voor dit werk moet je scherp zijn, fouten kunnen niet”, zegt Van Dijkhuizen. “Vermoeidheid is gevaarlijk, zeker met de algemene rekenvaardigheid van tegenwoordig. Gelukkig hebben ze rekenmachines.”

Door de hal lopen veel mensen, tellers dragen een wit shirt, coördinatoren een groen hesje en de rest van het personeel een rood exemplaar. Zo duidelijk mogelijk, voor een overzichtelijk proces.

Iedere tafel controleert per keer de uitslag van één stembureau. Vanuit een container komen stapels stembiljetten op tafel, gesorteerd op partij. Op een velletje staat de uitslag van gisteravond, de nieuwe telling moet kloppen met het getal op dat vel. Is dat niet het geval? Dan steek je een rood vlaggetje in lucht en komt een coördinator het ‘stemverschil’ controleren. Vermoedt diegene dat de hertellers een foutje hebben gemaakt? Dan moet de hele stapel opnieuw.

‘Gelukkig is er koffie’

Dat gebeurde Joris Zonneberg (21) net. Samen met twee meisjes aan zijn tafel begon hij van voren af aan met drieduizend stembiljetten. Zonneberg vindt het maar een precies werkje dat tellen, het vraagt veel van zijn concentratie. “Gelukkig is er koffie”, zegt hij. Hij vindt het verder wel gezellig en leuk om zo dicht op de democratie te zitten. “En ik krijg betaald.” Hoeveel precies weet Zonneberg niet, hij is een beetje wazig na zijn werk op een stembureau gisteren. En niemand weet hoelang het tellen nog duurt. Van Zonneberg: “Ik zei al: gelukkig is er koffie”.

Van Dijkhuizen maakt zich, los van vermoeidheid, zorgen over de grote van stembiljetten. Die plakken volgens hem te makkelijk aan elkaar, hij vindt dat de vellen kleiner moet worden. Versplintering in de politiek en het toenemende aantal partijen staat dat voorlopig in de weg. “Het kan vandaag daarom weleens laat worden”, zegt Van Dijkhuizen. “Maar goed dat het geen wedstrijd is”.

Bridgen

Annemarie van Hof (70) heeft vanavond wel een wedstrijd, om zes uur gaat ze bridgen. “Het duurt toch niet de hele avond?”, vraagt ze aan een man met een rood hesje. “Ik dacht dat we straks klaar zouden zijn?”, zegt Van Hof. Op haar vinger heeft ze net als andere tellers, een plastic vingerhoedje. Zo kan ze de papieren beter vastpakken.

Van Hof leidt de telling aan tafel 113, ze vergelijkt de aantallen op een roze formulier met de uitslag op het papier onder haar rechterhand. Alles klopt. “Mijn tafel is heel precies, kijkt maar”, zegt ze. Op het formulier staan enkel kaarsrechte streepjes, met iedere keer precies evenveel ruimte ertussen. Als Van Hof wappert met een groen vlaggetje kunnen alle stemmen terug de container in.

Een typisch Nederlands gebruik, noemt Van Dijkhuizen de stem-kliko’s. Hij legt uit dat de Belgen een halfautomatisch systeem gebruiken, waarbij een typemachine bonnetjes bij elkaar optelt. Andere landen, zoals Letland, stemmen digitaal. Nederlandse experimenten met die manier van tellen zag Van Dijkhuizen mislukken. Het was volgens hem niet transparant genoeg. “Nu kan iedereen zien hoe goed de tellers zijn”, zegt hij. “Noodzakelijk als een politicus ooit aan de uitslag twijfelt”

Lees ook:
Hoe is er gestemd in uw gemeente? Bekijk hier de uitslagen

Op deze pagina vindt u de uitslagen van de Provinciale Statenverkiezingen van 2023.