Stel het je voor: je vecht om lucht in een koelwagen

"Stel je voor dat jij met je kinderen in die vrachtwagen zat die vorige week langs een Oostenrijkse snelweg werd aangetroffen met 71 gestikte vluchtelingen. Je hebt al een vreselijke, lange reis overleefd. Maar je bent er nog. En je denkt: het is gelukt, we hebben het gered, het beloofde land. Nu het laatste stukje nog. En dan beland je in zo'n vrachtwagen, volgestouwd met mensen zoals jij. Je merkt al snel dat er te weinig lucht is. En het enige wat je dan nog kunt denken is: ik moet dat laatste beetje zuurstof hebben."

Als we het ons niet voorstellen hoe het geweest is, zegt Huijer, verstarren we in onze machteloosheid en keren we ons af. "Dat mag niet, zeker niet nu het vluchtelingenprobleem steeds dichterbij komt. Door de grote aantallen vluchtelingen die naar Europa komen, zijn we nu eindelijk langzaam wakker aan het worden."

Compassie
Berichten over vluchtelingenboten die zijn vergaan, zijn allang niet nieuw meer. "Toch raken we daar niet aan gewend, denk ik", zegt Huijer. "Keer op keer zijn de berichten schokkend. Maar telkens zijn dat berichten die zich buiten het Europese vasteland afspeelden, op de Middellandse Zee. Die afstand is groot. Maar die vrachtwagen die in Oostenrijk langs de snelweg stond, die had ook bij ons om de hoek op de snelweg kunnen staan. Oostenrijk, dat is Europese grond. Die nabijheid zorgt ervoor dat we nóg meer op onze verantwoordelijkheid worden aangesproken. Onze betrokkenheid wordt vergroot. We realiseren ons: we hadden het ook zelf kunnen zijn. We kunnen ons met die ander identificeren. Dat we compassie met de ander kunnen hebben, komt daaruit voort: we lijken op elkaar, en we weten dat ook wij de pech zouden kunnen hebben dat we in zo'n rampzalige situatie belanden."

Huijer - hoogleraar filosofie aan de Erasmus Universiteit en de Haagse Hogeschool - ziet twee kampen in het land ontstaan. "Niemand in Nederland kan de ellende van al die vluchtelingen aanzien. Maar bij de ene helft komt dat omdat ze iets willen doen, maar niet weten wat. Bij de andere helft komt dat door angst: wat komt er op ons af. En die ambivalentie neemt toe naarmate het probleem dichterbij komt: de betrokkenheid wordt groter, maar de angst ook."

Inventiviteit
Het is aan de politiek om daar iets mee te doen, vindt Huijer. "Het gaat om twee dingen. Eén is de angst voor het vreemde: die moet worden doorbroken. Laat zien dat die vluchtelingen mensen zijn zoals jij en ik. Niks engs aan. Dat is ook de ervaring van iedereen die wel eens in een asielzoekerscentrum komt.

"Het tweede moet zich richten op mensen die iets willen doen. Goede bedoelingen zijn prachtig, maar alleen maar handelen uit goed bedoelingen kan desastreus zijn. Het moet deskundig gebeuren, en daar kan de overheid een rol in spelen. Zoals staatssecretaris Dijkhoff (vreemdelingenzaken) burgemeesters oproept te zoeken naar creatieve oplossingen om asielzoekers op te vangen, zo zouden die burgemeesters per wijk coördinatoren kunnen aanstellen die al die mensen die iets willen doen de weg wijzen. Bundel die energie.

"En laten we wel wezen: zó ingewikkeld is het niet om vluchtelingen op te vangen. Kom op, we wonen in een land dat de zee kan tegenhouden. Er is hier zóveel inventiviteit. Dan kunnen we toch ook een wat grotere groep vluchtelingen opvangen? Ik was dit weekend heel blij met het geluid dat Dijkhoff liet horen: ja, er is een probleem, maar dat kunnen we oplossen. Als het regent, moet je niet zeuren dat het regent, maar een paraplu opsteken."