Stapel zet de wereld op zijn kop

Ongeremd mocht Diederik Stapel zijn hart uitstorten in een interview (de Verdieping, 24 augustus). Vooral de commissie-Levelt moest het ontgelden. Die zou 'karaktermoord' op hem hebben gepleegd en bovendien zijn vakgebied, de sociale psychologie, 'geweld' hebben aangedaan. Ernstige beschuldigingen, maar ze kloppen niet.

De commissie-Levelt had de vraag te beantwoorden welke publicaties van Stapel op fraude berustten en hoe die fraude er uitzag. Dat vergde een intensieve methodische en statistische reconstructie. De uitkomst was ondubbelzinnig: 55 van Stapels publicaties berusten onbetwistbaar op fraude en bij nog eens tien is dit vrijwel zeker. Ook is komen vast te staan dat hij die fraude alleen pleegde: zijn co-auteurs wisten van niets. Stapel had zijn collega's en aio's bedrogen, net als de financiers van onderzoeksprojecten, de redacties van tijdschriften en de promotiecommissies.

Dat hij dit bedrog zo lang kon volhouden had te maken met zijn werkwijze, bleek uit de bijna honderd interviews die de commissie had met betrokkenen. Stapel won het vertrouwen van collega's en promovendi door grote betrokkenheid te tonen. Daar is niets mis mee, maar het krijgt een andere lading wanneer dit gepaard gaat met regelrecht en massief bedrog.

Wanneer Stapel deze constatering 'karaktermoord' noemt, zet hij de zaak op zijn kop (de commissie liet zich over zijn karakter overigens in het geheel niet uit).

Stapels fraude werd ook vergemakkelijkt door de onderzoekscultuur in zijn branche: de experimentele sociale psychologie. De commissie constateerde daar een 'falen van de wetenschappelijke kritiek'. Merkwaardigheden in de uitvoering van het onderzoek en de analyses, alsook in de resultaten werden door collega's en reviewers over het hoofd gezien. Ook bleek het heel gewoon te zijn om resultaten te verfraaien, soms zelfs aangemoedigd door tijdschriftredacties!

In mijn boek 'De publicatiefabriek' laat ik zien hoe de scoringsdrang bij zowel onderzoekers als tijdschriften het kritisch beoordelen van wetenschappelijk werk belemmert. Vele sociaal-psychologen erkenden na het rapport van de commissie-Levelt direct dat het genoemde probleem bestond en dat er iets aan gedaan moest worden. Stapel doet het nu voorkomen alsof niet hij, maar de commissie-Levelt de sociale psychologie heeft beschadigd. Opnieuw zet hij de wereld op zijn kop.

undefined