Standhouden door in beweging te blijven

‘Tja, dat is inderdaad nu mijn manier van leven. Van óverleven eerder. Ik speel in de theatermarathon Odysseus van negen uur lang, bij theatergroep De Appel. Dat spelen we vier keer per week. Ik speel alleen de eerste zes uur, in drie verschillende rollen. Daarna zou ik bij wijze van spreken een tukje kunnen doen tot ik moet buigen voor het publiek, maar dat doe ik niet. Nee, dan ga ik druk bellen voor literair theater Branoul dat ik met mijn vrouw Manon Barthels artistiek leid. Zij is regisseur.

In ons leven draait alles om toneel. Toneelspelen maakt het leven voor mij overzichtelijk. Ik vind het leven namelijk erg ingewikkeld. Het is veel regelen, keuzes maken. Zeker sinds er kinderen – dertien en vijf jaar – zijn. Vaak kun je geen goede keuze maken. Acteren is dan heerlijk overzichtelijk. Het publiek houdt zijn mond en je hebt maar een doel. Bijvoorbeeld: ik kom op en mijn doel is dat die vrouwelijke tegenspeelster mij aan het eind vasthoudt. Dat doet ze eerst niet, dat is ook de spanning.

Ik moet hierbij denken aan een stuk dat ik eens gespeeld heb naar het boek ’Novecento’ van de Italiaanse schrijver Alessandro Baricco. Dat gaat over een jongen die te vondeling wordt gelegd op de piano van een groot schip.

De jongen komt nooit van het schip af en groeit uit tot de beste pianist ter wereld. Van hem wordt gezegd dat hij muziek speelt die eerder niet bestond en ook niet meer bestaat als hij stopt met spelen. Op een dag besluit hij van boord te gaan, Hij doet twee, drie stappen op de loopplank, kijkt, glimlacht en keert om. Om nooit meer van boord te gaan.

Hij zag de grote wereld voor zich met al die wegen, mensen en gebouwen. En zag te veel keuzes. Hij keerde terug naar zijn wereld van 88 toetsen waarin hij zelf kon kiezen wat hij ermee deed. Zo is acteren voor mij.

Spelen geeft me energie. Ik merk dat ik goed presteer als ik onder druk sta, aan de gang blijf. Dat ik nu zo hard werk, komt ook doordat ik voor mijn gevoel tijd aan het inhalen ben.

Ik heb elf jaar maar wat aangerotzooid. In mijn studententijd aan de theaterschool in Eindhoven kon ik streven naar het hogere, een dieper bewustzijn. Wat dat dan betekende. Nachten doorhalen, slechte gedichten schrijven. Ook mooie dingen gemaakt. Zeker. Maar ik kon ook een maand op de bank zitten met een uitkering zonder daar al te veel moeite mee te hebben. Of ik vroeg me pas twee weken voor het eind van een stuk af wat ik daarna ging doen.

Pas tijdens een afstudeervoorstelling werd ik opgemerkt door Johan Doesburg van het Nationaal Toneel. Daarna ging het balletje rollen.

Ik maak het mezelf graag ingewikkeld. Met het Haagse theater Branoul proberen we – sinds 1995 – literatuur in het theater te brengen.

Soms wordt ons verweten dat het te ontoegankelijk is. Maar ik vind het prettig als het ergens over gaat, als er sprake is van oprechte strijd, een conflict. Als iemand probeert grip te krijgen op zichzelf of de situatie. Als dat conflict raakt aan een universeel gevoel wordt het interessant.

Ik ben voor mezelf ook steeds bezig om grip te krijgen op mijn leven. Wat daarbij helpt is het besef dat het leven pas echt zin heeft, als je er bent voor een ander. Ook neem ik mezelf niet meer zo serieus. Vroeger vond ik dat ik op toneel echt moest huilen, anders was het niet oprecht. Als iemand in het publiek zijn veters vastmaakte, vond ik dat respectloos. Nu heb ik een vrij grote rust. Ondanks de drukte.”

Bob Schwarze (43) speelt in theatermarathon Odysseus van het Haagse theatergezelschap De Appel. In 2005 won hij toneelprijs Arlecchino voor de meest indrukwekkende mannelijke bijdragende rol als Michel Djerzinski in ’Elementaire Deeltjes’, naar het gelijknamige boek van Michel Houellebecq, door het Nationaal Toneel.