'Spreekrecht kan na kindermisbruik helend werken'

Advocaat Richard Korver herinnert zich het begin van een van de gesprekken die hij voerde met Amsterdamse ouders december vorig jaar. Allen hadden een kind dat mogelijk was misbruikt.

"Je moet genoeg afstand houden om die mensen goed te vertegenwoordigen en hoe gruwelijk sommige details ook bleken, daar ben je op voorbereid voor zover het kan. Die ouders hebben het al zwaar genoeg, het heeft geen enkele zin als ik ga meehuilen."

Toch dreigde hij even uit het lood te raken. Dat was tijdens het nog relatief neutrale invullen van de persoonsgegevens van het kind om wie het draaide. "De ouders noemden een datum en het jaartal 2010. Ik dacht eerst dat ik het verkeerd had verstaan. Het duurde even voordat ik begreep dat dit kind nog geen half jaar oud was op het moment dat de ouders bij mij zaten. En dus al was misbruikt."

Begin december vorig jaar hoorden Amsterdamse ouders van vrienden dat beelden van hun tweejarig zoontje op die avond vertoond werden tijdens een uitzending van Opsporing Verzocht. Het ging om foto's opgedoken tijdens een onderzoek naar kinderporno in Amerika.

De ouders kregen contact met de politie en nog diezelfde avond werd crèchemedewerker en thuisoppasser Robert M. opgepakt, samen met zijn man Richard van O. Politie en justitie raadden de ouders aan een advocaat in de arm te nemen. Ze belden hem op aanraden van een bekende de volgende ochtend en werden zo de eerste cliënt van Korver.

Op de zondag daarna kwam de zaak in de publiciteit en werd een eerste groep ouders gevraagd naar een voorlichtingsbijeenkomst te komen. De advocaat: "Je moet je voorstellen: een agent belt bij je thuis aan met een uitnodigingsbrief. Een paar uur later zit je daar en stort je wereld in omdat je hoort dat je kind is misbruikt. Direct daarna word je gevraagd aangifte te doen."

Hoeveel moeite de gemeente Amsterdam, politie en justitie midden in die hectiek volgens Korver ook hebben gedaan voor de ouders, op dit punt is het naar zijn mening niet goed gegaan. Want het is maar de vraag of ouders daadwerkelijk alle commotie hadden kunnen voorzien.

"Ik heb nu cliënten die spijt hebben dat ze aangifte hebben gedaan. Ze zijn betrokken bij de zaak terwijl ze dat zelf niet hadden gewild, of in ieder geval de keuze zouden willen hebben gehad. Het was beter geweest als ouders op dat moment al waren gewezen op de mogelijkheid een advocaat in te schakelen. Zo kun je op een later moment nog kiezen of je zelf aangifte wilt doen."

De eerste cliënten van Korver vroegen of hij hen wilde vergezellen naar een volgende voorlichtingsbijeenkomst. "Daar moest ik even over nadenken, ik ben geen ambulance-chaser, een advocaat die direct nadat er iets gebeurd is klanten werft onder de slachtoffers. Ik had het druk genoeg.

"Maar justitie wilde het ook en er was ook iemand van de Orde van Advocaten aanwezig. En het bleek echt nuttig. Zo was het bijvoorbeeld logisch dat ouders op die momenten opstonden en hun verhaal wilden vertellen.

"Als advocaat moet je dat afraden en tegen hen zeggen: mocht dit later voor de rechter komen, dan moet u uw eigen verhaal vertellen en mag het er niet op lijken dat u elkaar beïnvloedt. Dat soort adviezen gaf de officier van justitie ook wel, maar van mij nemen ze het net iets sneller aan."

Inmiddels vertegenwoordigt Korver rond de zestig ouders in de zaak tegen Robert M, de man die wordt verdacht van misbruik van 85 kinderen, en tegen diens partner Richard van O. die sinds deze week ook wordt verdacht van actieve medeplichtigheid aan dit misbruik.

Van de zestig cliënten van Korver zijn er ruim veertig van wie het kind door Robert M. is genoemd tegen zijn verhoorders, of die moesten horen dat hun kind is herkend op het fotomateriaal dat op de computer van de hoofdverdachte is aangetroffen; of allebei. Bij de overige ouders die Korver vertegenwoordigt, gaat het bijvoorbeeld om kinderen bij wie na onderzoek door kinderartsen en orthopedagogen sporen van misbruik zijn aangetroffen.

Namens een grote meerderheid van de ouders heeft Korver inmiddels aangifte gedaan tegen Albert Drent, de directeur van kinderopvang Het Hofnarretje waar de hoofdverdachte werkte. Ook in de zaak tegen diens partner Richard van O. heeft Korver zich gemeld namens de ouders.

Vanaf het begin viel het Korver op dat de ouders relatief beheerst reageren. "Natuurlijk, er gaat wel eens iemand uit zijn plaat, maar er is totaal geen ophitserij onderling. Het zijn ook relatief hoog opgeleide ouders die middenin de samenleving staan. Denk aan beroepen als advocaat of journalist."

De reactie van individuele ouders is sterk verschillend. "De een wil alles van de zaak weten, het hele dossier thuis uitspitten; de ander wil dat het dossier bij mij op kantoor blijft en dat ik het uitzoek. De een spreekt over een hoge schadevergoeding, de ander wil daar niets van weten.

"Sommigen gaan manmoedig verder, anderen liggen tijdelijk in puin. Er is eigenlijk maar één overeenkomst: ze zeggen allemaal, in wat voor vorm ook, tegen mij: 'mijn kind trekt mij hier doorheen'. Door bijvoorbeeld grapjes te maken, of door gewoon aanwezig te zijn, waardoor de ouder beseft dat hij of zij er voor het kind moet zijn en zich niet in alle ellende moet storten."

Wie hoort dat zijn kind mogelijk is misbruikt, heeft het gevoel dat hij alle controle heeft verloren, zegt Korver. "Het is zaak die ouders zo snel mogelijk enig gevoel van controle terug te geven. Ze te wijzen op de dingen die ze zelf kunnen doen, de rechten die ze hebben, ook al hoeven ze daar geen gebruik van te maken."

Op dit punt is Korver te spreken over de Amsterdamse burgemeester Van der Laan, die de ouders vanaf het begin uiterst serieus nam en zorgde dat ze allemaal in contact kwamen met bijvoorbeeld de GGD voor mogelijke hulpverlening.

Het is nog niet vanzelfsprekend dat met de rechten van de ouders overal serieus rekening wordt gehouden, zegt Korver. "Ik merk dat ook aan andere zaken: justitie is nog niet gewend aan sterke slachtoffers.

"Een dader krijgt bijvoorbeeld wel direct het complete strafdossier, als advocaat van het slachtoffer moet je daarvoor veel moeite doen. Ook in deze zaak heb ik daar lang om moeten vragen.

"Justitie doet wel enorm haar best, men beseft natuurlijk het belang van de zaak. Maar wezensvreemd is het soms nog wel. Zo heeft het veel energie gekost om ervoor te zorgen dat op de rechtszitting in plaats van de naam van de kinderen, een nummer wordt genoemd. Ik heb dat al eerder gevraagd, maar het Openbaar Ministerie aarzelde omdat men bang was dat ouders beledigd zouden zijn als hun kind een nummer werd."

De grootste angst van zijn cliënten is het verlies aan anonimiteit: als hun naam bekend wordt, zal hun kind zijn hele leven achtervolgd worden door wat er vorig jaar is gebeurd. "Daarom gingen sommige ouders zelfs niet naar de eerste voorlichtingsbijeenkomsten", zegt Korver. "Je zult toch maar op een foto komen en herkend worden."

Bij de eerste zitting eerder dit jaar was er voor de ouders op een geheime locatie een ruimte ingericht waar ze alles konden volgen, maar er verschenen slechts vier ouders - en dan ook nog omringd door agenten. "Ik kon ze ook niet garanderen dat bij die deur geen enkele journalist zou staan", zegt Korver. Hij acht het wel goed mogelijk dat bij de inhoudelijke behandeling later dit jaar meer ouders zullen komen.

Korver wil dat de ouders ook spreekrecht krijgen tijdens de strafzaak. Nieuwe wetgeving maakt dit sinds kort mogelijk voor slachtoffers, maar omdat het in dit geval om ouders gaat is dat nog geen uitgemaakte zaak.

"Het is wel heel wrang: Robert M. zocht doelbewust kinderen op die niet verder konden vertellen wat hij met ze deed, die nog niet mondig genoeg waren. En dan kan er nu niet gesproken worden namens de gezinnen van die kinderen. Terwijl de ouders ook slachtoffer zijn."

Spreekrecht kan therapeutisch werken voor de ouders, denkt Korver. "En ze kunnen later aan hun kind uitleggen dat ze er alles aan hebben gedaan om die man te laten straffen. Hoewel ik denk dat degene die geen gebruik maakt van spreekrecht, ook een goed verhaal kan hebben. Die heeft dat bijvoorbeeld gedaan om niet te veel beroering in het gezin te wekken. Het zal per gezin verschillen. Maar ze moeten wel de mogelijkheid krijgen. Ook om te zeggen wat de gevolgen zijn. Zoals: ik zal mijn hele leven bang blijven dat ik deze man ergens op straat nog eens tegenkom."

Van Korvers veertig cliënten die in ieder geval bij de rechtszaak betrokken zijn, hebben er tot nu toe nog maar vijf aangegeven zeker van dit recht gebruik te willen maken, mocht het kunnen. "Sommigen willen het in ieder geval niet, maar bij anderen speelt ook weer de angst voor het verlies van anonimiteit een grote rol."

Een andere dringende wens van de Amsterdamse advocaat is dat zijn cliënten inzage krijgen in het rapport dat de komende tijd opgesteld wordt door het Pieter Baan Centrum - het forensisch onderzoekscentrum waar Robert M. en zijn partner tegen hun wil werden geplaatst.

Korver verwacht een psychiatrisch rapport alsook een zogeheten 'milieurapportage', inclusief een schets van de jeugd van M. in zijn geboorteland Letland. "Ook die inzage is niet vanzelfsprekend", zegt de advocaat. "Ik vind dat absurd."

"De privacy van deze ouders is op de meest grove manier geschonden. En nu zouden ze geen inzage krijgen in het enige document dat hen antwoord kan geven op de vraag hoe zoiets heeft kunnen gebeuren, hoe iemand zo is geworden. En dat alleen maar omdat anders de privacy van de verdachte zou worden geschonden. Dat zou echt de wereld op zijn kop zijn."

Richard A. Korver (40) was trainer communicatieve vaardigheden voor onder anderen juristen aleer hij elf jaar geleden begon als advocaat. Hij doet onder meer zedenzaken - naast slachtoffers ook daders. Hij is medeoprichter en voorzitter van het Landelijk Advocaten Netwerk Zeden Slachtoffers. Sinds drie jaar heeft Korver met advocate Marielle van Essen een eigen kantoor aan de Amsterdamse Herengracht, naast vakgenoot Bram Moszkowicz.