Soms is toeval beter dan duizend afspraken

Les 1

Durf te gunnen en genieten

"Vijf jaar geleden ben ik voor mezelf begonnen als publicist en adviseur. Ik heb als stelregel dat ik alleen nog maar samenwerk met mensen die anderen succes en applaus gunnen en er ook van kunnen genieten. Ik haal ze er zo uit. Je merkt het aan de open blik, het gebrek aan reserve. Het zijn mensen die in overvloed denken; er is genoeg voor iedereen. Iedereen weet van collega's die dingen voor zich houden, omdat ze bang zijn dat een ander ermee aan de haal gaat. Het zijn de mensen die in tekorten denken. Ze zien de waarde niet van wat je kunt brengen, zijn bang dat je iets van ze afpakt.

En dan zeggen mensen vaak: Jij bent bevoorrecht, bij jou is alles in overvloed aanwezig. Dat klopt, ook al kom ik van ver. Een jeugd met hindernissen. En toch voelde ik me ook toen al bevoorrecht. Als je denkt in overvloed vertrouw je erop dat het goede op je pad komt. Denk niet meer in 'ja, maar', maar in 'ja, en'. Dat brengt zoveel meer dynamiek voort."

Les 2

Kijk over grenzen heen

"Ik ben opgegroeid in Roermond. In Limburg zijn de grenzen altijd nabij. We gingen winkelen in Duitsland en Vlaanderen. We keken naar Duitse en Belgische televisie, zelfs het Nederlands was een andere taal. Van jongs af aan heb ik de behoefte gevoeld naar het andere verhaal te kijken. Destijds kon ik Roermond niet waarderen en ontvluchtte ik onze wijk de Donderberg om in Leiden Arabisch te gaan studeren. Vervolgens heb ik een jaar in Caïro als reisleidster gewerkt. Daarna ging ik verder studeren in Londen. Ik werd geselecteerd voor het diplomatenklasje en heb met veel plezier zeventien jaar voor Buitenlandse Zaken gewerkt. Als diplomaat woonde ik in Caïro en Damascus. Steden waar chaos heerst, waar het aan alle kanten knarst. Maar je zintuigen gaan open en ik heb er zoveel hartelijke mensen ontmoet."

Les 3

Soms is de weg terug de mooiste

"Momenteel ben ik steeds meer bezig met mijn innerlijke grenzen en vooroordelen. Voor mijn boek 'Terug naar de Donderberg' bezocht ik de Tomaskerk waar ik ooit mijn communie deed en het vormsel ontving. Daar zit natuurlijk geen hond meer, dacht ik, maar wat bleek: de hele kerk zat vol, met alle kleuren van de regenboog. Ik ging zitten op een bankje en was meteen geraakt. Door de saamhorigheid op die plek, het inspirerende verhaal van de Chileense kapelaan Alejandro Vergara die goed Nederlands spreekt. Het katholicisme heeft zo'n internationaal karakter gekregen. Ik ben geloviger dan ik dacht. Ik zie God vooral als warmte en een innerlijk moreel kompas.

Op de Donderberg ben ik ook gaan praten met de Nederlands-Marokkaanse beheerder van het jongerencentrum DB4all (Donderberg for all). Ik was voor Chaib Ramdani gewaarschuwd. Hij zou uit een maffiafamilie komen. De eerste keer dat ik bij hem binnenliep, moest ik al die stemmen wel van mijn schouders kloppen, mijn brillenglazen schoonpoetsen en opnieuw kijken. En wat ik zag was zo'n ontzettend aardige man met hart voor jongeren die in hem een grote broer zien die hen wel serieus neemt. Uiteindelijk heb ik mijn boek in dat centrum aan Alexander Pechtold aangeboden. Om te laten zien hoeveel talent en saamhorigheid er ook te vinden is in wijken als de Donderberg. Ik ben destijds weggevlucht, maar terug voorbij de spoorlijn naar waar ik vandaan kom, was de mooiste reis ooit."

Les 4

Ga zoveel mogelijk met je kinderen op reis

"Met kinderen op pad gaan en nieuwsgierigheid delen, is zo leuk. In de voorjaarsvakantie ben ik met mijn dochter Soraya naar Caïro geweest. Zij is daar geboren en heeft er anderhalf jaar gewoond. Vervolgens heeft ze tot haar vijfde in Damascus in Syrië gewoond. De eerste keer dat we weer samen naar Caïro gingen was ze acht, ze stapte uit het vliegtuig, snoof de lucht op en zei: 'Ben ik hier al eens eerder geweest?' Kinderen zijn zo zintuiglijk.

Ik heb tegen Soraya gezegd: 'Aan spaargeld doe ik niet. We besteden ons geld aan reizen en logeren bij onze vrienden.' Die verbinding met mensen uit de hele wereld is zoveel waard. Ik heb mezelf er ook wel een beetje mee in de vingers gesneden, want toen ze dertien was, wilde ze al met een vriendin naar haar oma in Marokko. Onder begeleiding van stewardessen, maar toch. Ik wist dat ik haar kon vertrouwen. Zoals een klein kind vanuit de zandbak jou op het bankje ziet zitten en zijn actieradius steeds verder vergroot, zo durft zij steeds verder."

Les 5

Liefdevolle verwaarlozing is de beste opvoeding

"Ik kon niet echt anders, ik heb co-ouderschap vanaf het moment dat Soraya vier was, waardoor je wel gedwongen bent los te laten. Maar het valt me op dat ouders in onze cultuur soms angstvallig hun kinderen controleren. Laat die kinderen het toch lekker zelf uitzoeken! Ik heb gemerkt dat uiteindelijk de gehele opvoeding samenvalt met deze regel: alles mag, behalve drie dingen. Je mag jezelf geen pijn doen, je mag anderen geen pijn doen, je maakt niks kapot. Fouten maken we toch wel als ouders."

Les 6

Wees trouw aan jezelf

"Als je in een destructieve omgeving zit, is kiezen voor weggaan geen verraad, maar trouw zijn aan jezelf. Het komt niet goed, anders was het al goed.

Mijn vader was manisch depressief, hij had een onvoorspelbaar humeur, er vielen klappen. Op mijn negende liep ik voor het eerst weg. Ik had me in de Roermondse bossen verstopt met slechts een klappertjespistool om mezelf te beschermen. Ik had geen eten bij me, geen drinken, niks. Uiteindelijk ben ik door een vriendin van mijn ouders gevonden en teruggebracht. De volgende dag ging ik gewoon naar school waar de directeur me de les las. Niemand die aan mij vroeg: 'Maar waaróm ben je weggelopen?' Daarna ben ik nog vaker weggelopen. Voor mijn moeder was het pijnlijk, ze kon me niet beschermen en heeft daar inmiddels al vaak sorry voor gezegd. Dat lukte hem nooit. Ik heb vaak geprobeerd met hem te praten, maar heb afstand genomen toen ik het gevoel had dat ik niets meer van hem te verwachten had. Vijfentwintig was ik, en ik heb hem daarna nooit meer gezien. Ik woonde in het buitenland toen hij stierf. Ik ben wel teruggekomen voor zijn begrafenis, toen kon ik eindelijk afscheid nemen.

Kiezen voor weggaan geldt niet alleen voor fysiek gewelddadige situaties, maar ook voor die situaties waarin je jezelf geweld aandoet. Hoe vind je de balans tussen weggaan als een situatie niet meer goed voelt, of blijven om te redden wat er te redden valt? Ik vind het heel erg dat ik mijn dochter verdriet heb aangedaan door de scheiding. Toch voel ik me niet schuldig, ik wil dat mijn dochter opgroeit met een moeder die durft voor zichzelf te kiezen. In de drie opvoedregels staat 'jezelf geen pijn doen' voor 'anderen geen pijn doen'."

Les 7

Ga je weg, ga dan goed weg

"Buitenlandse Zaken is voor velen een baan voor het leven, maar ik kwam na zeventien jaar in de puberteit. Veertig procent van wie ik was, moest ik op de bank laten zitten. Omdat ik probeer grenzen te verkennen, paste ik niet in het malletje van de traditionele diplomaat. Spelen met conventies is mijn talent. Het zorgt ervoor dat ik me net zo makkelijk begeef op een diner in de Ridderzaal als in een jongerencentrum in Roermond. Als je die twee werelden bij elkaar brengt, leidt dat tot verfrissende inzichten. Als daar geen ruimte voor is, ga ik weg. Maar ik ben goed weggegaan, want de diplomatieke dienst is als een familie. Vanaf het diplomatenklasje groei je met elkaar op. We zijn nog steeds familie, ik ben alleen het avontuurlijke nichtje dat een andere bestemming heeft gekozen."

Les 8

Durf de knipoog van de kosmos te zien

"Soms is toeval beter dan duizend afspraken. Een Arabisch spreekwoord dat ik onder aan mijn mail heb staan. In het woord toeval zit het al: wat valt je toe? Als je in overvloed denkt, sta je meer open voor wat je toevalt. Iedere ochtend denk ik weer: ik ben benieuwd wat er vandaag op mijn pad verschijnt. De Nederlandse cultuur is zo plannerig. Wil je een afspraak met je beste vriendin, zegt ze: 'Ik kan 14 april, van drie tot vijf, want dan kan ik daarna nog even naar de kapper.' Ik kan altijd vandaag, morgen of overmorgen afspreken. Ik laat ruimte voor het toeval, anders zie je die knipoog van de kosmos niet. Je mist ontmoetingen. Onlangs bleek bij toeval dat een Syrische vriend uit Londen in het land was, daar heb ik meteen koffie mee gedronken. Natuurlijk hoort planning bij het werkende leven, maar privé laat ik ruimte voor het onverwachte. Spontaniteit maakt het leven echt fijner."

Les 9

Als je goed kijkt is er altijd wel iets om hoop uit te putten

"Als de geschiedenis ons iets leert, is het dat wij mensen veerkrachtig zijn. Zeventig procent van Syrië is kapot geschoten, iedereen daar heeft wel iemand verloren. Ik heb er vijf jaar gewoond en lig er 's nachts wakker van.

In dit soort donkere tijden is het moeilijk lichtpuntjes te zien. Dan put ik wel kracht uit mijn gesprekken tijdens About Freedom, het vrijheidsfestival in het kader van 70 jaar bevrijding waar ik vaste gespreksleider ben. Ik spreek dan mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben overleefd. Zij hebben vreselijke dingen gezien en meegemaakt, en daarna ons land weer opgebouwd. Ook die mensen zijn weer opgeklommen. Zij overwonnen het cynisme dat het toch nooit meer wat wordt na een heftige oorlog. Dat geeft me vertrouwen in de kracht van mensen.

En toen ik onlangs in Caïro was, in het Azharpark, vol met flirtende mensen in een pril lentezonnetje, zag ik ook daar de wens om te genieten van het leven, al is het maar voor even."

undefined

Petra Stienen

Petra Stienen (1965, Roermond) studeerde Arabisch en Midden-Oostenstudies in Leiden en was als diplomaat meer dan tien jaar werkzaam in het Midden-Oosten, onder meer op de Nederlandse ambassades in Caïro en Damascus. Daarna werd ze een veelgevraagd Midden-Oosten-deskundige in radio- en tv-programma's. Ze werkt als publicist en zelfstandig adviseur. Ze schrijft onder andere voor de NRC, de Volkskrant, heeft een column in het tijdschrift Opzij en schreef drie boeken bij Nieuw Amsterdam: 'Dromen van een Arabische lente' (2008), 'Het andere Arabische geluid' (2012) en 'Terug naar de Donderberg' (2015). Ze won de Vrouwen in de Media Award 2011. Momenteel is ze kandidaat voor de Eerste Kamer voor D66. Stienen heeft een dochter, Soraya (17), en zoals ze het zelf zegt: "volop liefde in mijn leven".

undefined