Soeharto dankt fortuin ook aan Nederland

De lijst telt 44 pagina's. Een lijst met namen, adressen, eigendomsverhoudingen en activiteiten van bedrijven in de Benelux die banden hebben met de 'clan' Soeharto. Er staan tal van bekende Nederlandse banken op, maar ook een metaalbewerkingsbedrijf in Nijkerk. Uit de lijst rijst het beeld dat de familie Soeharto in zakelijk opzicht stevig is geworteld in Nederland.

,,Zonder Nederlandse hulp en Nederlandse adviezen hadden de Soeharto's nooit zo'n groot fortuin kunnen vergaren. Geen ander westers land heeft zo'n bijdrage geleverd aan de uitbouw van dat fortuin. En die helpende rol gaat door tot de dag van vandaag'', zegt George Aditjondro (54). ,,De familie Soeharto houdt zakelijk gezien in Indonesië een laag profiel. Nog steeds bezit de familie tolwegen, vliegvelden, mijnen, olievelden, tankermaatschappijen, tv-stations, spoorlijnen, gsm-netwerken, hotels, winkelcentra, etcetera.

In het buitenland gaan, via dochterondernemingen, de activiteiten gewoon door. De Soeharto's hebben er miljardenbelangen. Is dat erg? Ja, vindt Aditjondro. Volgens hem zijn er sterke aanwijzingen dat de Soeharto-clan zijn zakelijke winsten mede gebruikt om in Indonesië geweld uit te lokken, waaronder het geweld op de Molukken. ,,Bovendien rust het hele zakenimperium op illegaal verkregen fortuin, het is geroofd van de Indonesische bevolking.''

Aditjondro, zoon van een Javaanse adellijke vader en een Nederlandse moeder, is verbonden aan de universiteit van de Australische stad New castle. Hij doceert er 'sociologie van de corruptie'. Deze week was hij in Nederland voor onderzoek en lezingen. In zijn koffer nieuw feitenmateriaal.

Pas sinds in Indonesië het justitieel onderzoek is geopend naar corruptiepraktijken van ex-president Soeharto, heeft Aditjondro meer zicht gekregen op de 'Nederlandse connectie'. ,,Onder andere op de rol van de in Nederland gevestigde Indonesische bank Indover, die waarschijnlijk meer dan een miljard dollar heeft weggesluisd voor Soeharto. Dat geld was afkomstig uit liefdadigheidsfondsen waar de Indonesische bevolking verplicht geld in moest storten in de jaren dat de president aan de macht was. Via de Indover-bank in Amsterdam belandde dat geld niet bij liefdadige doelen, maar in de kas van het zakenimperium van de Soeharto's.''

De Indover-bank haalde voor de Soeharto's leningen uit de kapitaalmarkt. De bank maakte gebruik van het gunstige Nederlandse belastingklimaat voor dit soort bankactiviteiten.

,,De Soeharto's konden zo rijk worden omdat ze al decennia bezig zijn hun illegaal vergaarde weelde om te zetten in legale bedrijven. Dat hebben ze bijzonder slim aangepakt. Maar ze waren nergens geweest zonder Nederlandse hulp.''

Deze week zei de Indonesische procureur-generaal Marzuki Darusman dat hij in Nederland onderzoek wil doen naar de Indoverbank. Darusman wil de boeken inzien van de 'doorsluisbank'. Hij beweert dat de Indover-bank - een honderd procent dochter van de nationale bank van Indonesië, met Indonesische managers - meer dan tien jaar geen fatsoenlijk jaarverslag kon inleveren, en toch mocht blijven zakendoen van de toezichthoudende Nederlandsche Bank. Nederland zou omwille van de relaties met het bevriende Indonesië een oogje dichtknijpen.

Heel anders was de rol van Nederlandse advocaten en banken als ABN Amro, MeesPierson, Insinger de Beaufort en de Rabobank. Zij hebben juridisch gesproken niet veel meer gedaan dan de zaken afhandelen voor de op zichzelf legale dochterondernemingen van de familie Soeharto. De eerste drie banken faciliteren, zegt Aditjondro, minstens 28 dochter-bedrijven met banden met de Soeharto-familie of vrienden van de Soeharto's.

,,Het is vaak moeilijk te verifiëren dat die familie achter een beursgenoteerd bedrijf zit'', zei een woordvoerder van MeesPierson onlangs in NRC Handelsblad. Aditjondro denkt dat de Nederlanders zo graag zaken wilden doen in Indonesië dat ze liever maar niet teveel vragen stelden.

,,Tutut, de oudste dochter van Soeharto, legt in heel Azië snelwegen aan en exploiteert die. Het geld voor die projecten wordt door bank Insinger de Beaufort via Nederlandse dochterbedrijven opgehaald. Dochter Siti financierde met hulp van ABN Amro cementfabrieken in Indonesië en Burma. Bedrijven die in handen zijn van het Indonesische leger, hebben in Nederland tal van dochterondernemingen.''

,,De Rabobank had zelfs een joint-venture met de inmiddels verdwenen Indonesische Bank Duta. Directeur van die bank werd de Indonesische miljardair Bob Hasan, de zakelijk adviseur van president Soeharto die met zijn houtmonopolie de afgelopen decennia bijna in zijn eentje verantwoordelijk was voor de (illegale) kap en verkoop van de Indonesische regenwouden. Hasan zit in Indonesië in voorarrest wegens corruptie.''

,,Het is natuurlijk niet illegaal om zaken te doen voor Indonesische bedrijven die toevallig in handen zijn van de familie Soeharto'', erkent Aditjondro. ,,Maar moreel valt de werkwijze van de Nederlandse banken wél af te keuren. Het illegale zit in de dubieuze herkomst van het geld. De Soeharto-clan, waar ik ook de zakenvrienden van de ex-president toe reken, werd rijk van zelf toebedeelde monopolies, van corruptie, van het verjagen van boeren van hun grond, van misbruik van overheidsgeld en geweld. Vergelijk het met de discussie over het nazigoud.''

,,Kunnen de Nederlandse banken zich er simpelweg vanaf maken met de opmerking dat het niet hun zaak is waar hun zakenrelaties hun geld vandaan haalden? Of moeten ze eens nadenken of ze misschien ook bloed aan hun handen hebben? Ik zou willen dat over die vraag eindelijk een maatschappelijke discussie kan ontstaan in Nederland. Hopelijk met als uitkomst dat de banken de relaties zullen verbreken.''