Slikken EU-landen die verplichte solidariteit nu wel?
Jean-Claude Juncker houdt van het Europees Parlement en het parlement houdt van Juncker. Hun eensgezindheid bereikte vandaag een nieuwe hoogte tijdens de 'Staat van de Unie'-toespraak van de voorzitter van de Europese Commissie.
In de migrantencrisis ballen zij hun vuist tegen de lidstaten, waarvan sommige blijven tegenstribbelen tegen het fenomeen 'verplichte solidariteit'. In het nieuwe voorstel van Juncker neemt die solidariteit de vorm aan van een gelijkmatige verdeling van 160.000 asielzoekers die nu nog in Griekenland, Hongarije en Italië verblijven.
Het plan kreeg gisteren van links tot rechts brede steun van de in Straatsburg verzamelde Europarlementariërs. Die zetten zich, in het spoor van Juncker, fel af tegen de in hun ogen bekrompen nationalistische belangen die sommige lidstaten belangrijker schijnen te vinden dan samenwerking en solidariteit met de unie-lotgenoten.
"Wij Europeanen mogen nooit vergeten waarom bescherming van vluchtelingen en het grondrecht op asiel zo belangrijk zijn", aldus Juncker in zijn lange toespraak die het begin van het nieuwe politieke jaar inluidt. "Als Europese solidariteit ooit nodig was, is het in deze vluchtelingencrisis. Het is tijd voor collectieve moed en voor een Europese respons."
'Geen retoriek, maar actie'
De Luxemburger gebruikte soms bittere bewoordingen om de op eigenbelang gerichte standpunten van de lidstaten te schetsen. Die kwamen aan de oppervlakte na het eerdere commissie-voorstel uit mei, waarin nog slechts sprake was van 40.000 te verdelen asielzoekers. De lidstaten zwakten dat idee af tot een vrijwillige verdeling van ruim 32.000 migranten. Landen als Hongarije, Oostenrijk, Polen en Spanje wilden weinig tot niets bijdragen. "Ik hoop dat dit keer iedereen meedoet", zei Juncker. "Geen poëzie, geen retoriek, maar actie."
Juncker en zijn rechterhand Frans Timmermans, die het voorstel samen hebben opgesteld, hebben redenen om te hopen dat de tegenstribbelende lidstaten hun weerstand tegen dit nieuwe pakket opgeven.
Het Hongarije van premier Orbán is de hardste noot. Maar in tegenstelling tot het voorstel uit mei worden de Hongaren nu juist geholpen: van de 160.000 te herverdelen asielzoekers moeten er 54.000 uit dat overbelaste land komen. Boedapest hoeft daar verder niets voor te doen, sterker nog: het krijgt 500 euro per vertrekkende asielzoeker als onkostenvergoeding. De landen die juist extra Syriërs, Eritreeërs of Irakezen opnemen - want tot die nationaliteiten beperkt de noodregeling zich - krijgen 6000 euro per asielzoeker.
Ontsnappingsclausule
Ook veel andere landen zijn de argumenten om opnieuw tegen te stemmen, grotendeels uit handen geslagen. Zo hoeven de Baltische landen naar verhouding veel minder asielzoekers op te nemen dan andere landen. Bovendien hebben alle lidstaten een ontsnappingsclausule. Als ze plotseling andere kopzorgen hebben (een natuurramp bijvoorbeeld) hoeven ze tijdelijk geen extra asielzoekers op te nemen, tegen betaling van een afkoopsom.
Kortom: Juncker en Timmermans hebben er alles aan gedaan om een 'offer they can't refuse' op tafel te leggen. De brede steun van het parlement voert de druk op de lidstaten verder op.
Maandag is de eerste grote test. Dan komen alle 28 EU-ministers die in hun land over migratiezaken gaan naar Brussel voor een eerste oordeel over het plan. Een gekwalificeerde meerderheid is voldoende om het principe van de verplichte verdeling goed te keuren. Landen hebben dus geen vetorecht.
