Slik in die narigheid, ga weer lief doen

Les 1

Kunst maakt gelukkig

"Ik heb onlangs het boek 'Sophie in Weimar' gelezen, over de redelijk onbekende dochter van Willem II die na haar huwelijk met groothertog Alexander van Saksen-Weimar-Eisenach al haar tijd en geld spendeerde aan het ondersteunen en tot bloei brengen van kunstenaars, musici en schrijvers. Ze heeft bijvoorbeeld het befaamde Goethe-Schiller-archief aangelegd, waarvoor ze stad en land afreisde - en dat in de negentiende eeuw. Het boek, overigens prachtig geschreven door Thera Coppens, laat zien dat, al zit je gegijzeld in een gouden kooi, je blij en gelukkig kunt zijn als je de wereld naar je toe trekt. En dat is wat kunst doet.

Afgelopen november heeft de Belgische festivalmaker Frie Lysen de Erasmusprijs ontvangen uit handen van koning Willem-Alexander. Ze hield een prachtig pleidooi waarbij ze zich rechtstreeks tot de koning richtte: 'Majesteit, uw land is een plek geworden waar de kunsten nog nauwelijks kunnen ademen. Waar brutaal het mes gezet werd in de cultuur- en kunstbudgetten. Alle wildgroei en onkruid zijn netjes weggesneden. Jammer, want van daaruit komt precies de vernieuwing en verandering.' Dat is zo waar! Hoe kunnen we in dit land ooit grote internationale namen krijgen als Johan Simons en Ivo van Hove, als er geen speeltuinen meer zijn, geen plek om fouten te maken en jezelf te ontwikkelen? Als alles wordt wegbezuinigd?

Ik kan me een leven zonder kunst niet voorstellen. Ik ben naar de voorstelling 'The Fountainhead' geweest van Toneelgroep Amsterdam. Een stuk van vier uur - en dat was geen minuut te lang. Na afloop ben ik zo gelukkig, geprikkeld en geïnspireerd, ik heb nog dagenlang over het stuk nagedacht.

Ik had sowieso een topweek: ik ben ook naar het Mauritshuis geweest waar je het gevoel hebt in een woonhuis rond te lopen, alleen hangen er de mooiste Vermeers en de mooiste Rembrandts. Ik dacht: het is niet waar dat ik hier op een halve meter afstand sta van wat een paar eeuwen geleden is gemaakt. En dat het kán, zo'n tijdreis naar andere werelden.

Daarna nog even door naar Rothko in het Gemeentemuseum, ook al zo waanzinnig indrukwekkend. En een dag later met mijn zoon naar de tentoonstelling van Marlene Dumas in het Stedelijk, waar we haar ook nog tegenkwamen. 'Sammie!', riep ik, 'Marlene Dumas!' Ik werd helemaal gek, ik ben al zo lang fan van haar. We hebben ons aangesloten bij de rondleiding die ze gaf en dan hoor je over al die diepere lagen die ze in haar werk heeft gebracht.

Kunst verrijkt je kijk op de wereld. Je wordt er blij en gelukkig van en het zet al je zintuigen open. Echt, het beste cadeau dat je jezelf kunt geven is een Museumjaarkaart."

Les 2

We leven omdat het gezellig is

"Ik zag de documentairereeks '7 Up' van Michael Apted waarin hij dezelfde groep kinderen elke zeven jaar dezelfde levensvragen stelt. En ik vond het zo ontroerend om te zien wat die zevenjarige kinderen van hun leven verwachtten en wat daar - inmiddels zijn ze tegen de zestig - van terecht is gekomen. Dat ga ik ook doen, dacht ik. Elk jaar interview ik mijn zoon op dezelfde plek en stel hem dezelfde existentiële vragen: waar gaat het leven over en hoe ziet je toekomst eruit?

Ik heb dat tot zijn 21ste gedaan, uiteindelijk had ik vijftig uur film. Dat heb ik teruggebracht tot twaalf uur en uiteindelijk heb ik er samen met documentairemaakster Claire Pijman een film van een uur van gemaakt.

Op zijn 21ste verjaardag hadden we zijn en onze vrienden uitgenodigd op Vlieland en gezegd dat ze om vier uur 's middags in de ijssalon moesten zijn alwaar de tocht van Sammie's leven zou beginnen. Ik kreeg sms'jes: mag ik hakken aan of moet ik op wandelschoenen komen? Niemand wist wat er ging gebeuren. Achter de ijssalon is een bioscoopzaal en toen iedereen zat, begon de film 'Sammie the movie, het leven is een feest'.

Sam heeft het eerste halfuur alleen maar zitten huilen. Hij wist helemaal niet dat er een film was gemaakt. We zijn begonnen met beelden van mijn dikke buik waar zijn broertje een kus op geeft. Het was een hele stap om daarmee te beginnen, omdat Nino er niet meer is, maar hij hoort bij zijn leven.

Op zijn zevende was Sammie al heel filosofisch. Hij vroeg mij op film: 'Waarom leven we?' Ik zei: 'Nou, geef daar zelf nou eens even antwoord op.' Hij dacht even na en zei toen: 'Omdat het gezellig is.' "

Les 3

Leer je kind wat compassie is

"Als ouder moet je je kind de kunst van het converseren bijbrengen. Het avondeten is daarvoor de uitgelezen kans. Wij hebben vanaf het moment dat Sammie kon praten de praatbeurt ingesteld: omstebeurt vertellen wat je die dag hebt meegemaakt. En dan vragen stellen, luisteren. Dat moet je een kind leren. Ga je op bezoek bij een oom en tante? Zeg dan van tevoren: 'Duik niet meteen achter de computer, maar vraag eerst eens hoe het met hen gaat. Dat vinden ze leuk. Dan vragen zij dat ook aan jou, en moet je eens zien wat er gebeurt.' Als je belangstellend bent en vragen stelt, krijg je zulke leuke gesprekken. Daar word je een gelukkiger mens van.

Je moet een kind leren wat compassie is, leren wat er omgaat in anderen, leren dát er anderen zijn. Sammie heeft een enorm empathisch vermogen. Op school nam hij het altijd op voor gepeste kinderen en hij heeft nooit zelf meegedaan.

Dat is deels natuurlijk aard en karakter, maar hij heeft het ook ontwikkeld. Doordat wij dat soort zaken bespraken aan tafel en zeiden: 'Goh, moet je je voorstellen dat jij dat kind bent. Hoe zou je dat vinden?' Dat is je taak als ouder.

Sammie is een leuk kind geworden en ik heb het er moeilijk mee om hem los te laten. Toen hij het huis uitging, had ik de neiging elke dag bij hem op de stoep te staan, ik stuurde hem continu sms'jes. Tot hij zei: 'Nee mam, geen sprake van dat je nu langskomt, en ik ga ook niet al je berichten beantwoorden.'

Ik heb hem verteld dat ik het niet makkelijk vond hem los te laten, maar dat ik hem er niet mee op zou zadelen. Door dat wel te zeggen, maar het niet te doen, heeft hij ons kunnen meenemen in zijn nieuwe wereld. Hij heeft van mij een volwassen moeder gemaakt. En dat is heerlijk, het maakt dat we nu gelijkwaardig zijn. We praten met hem alsof hij een van onze vrienden is."

Les 4

Breng wat lucht in het ouderschap

"Mijn vader is overleden toen ik vijf was. Hij voelde zich 's middags niet zo lekker en een uur later was hij dood. Als het ergste al is gebeurd, geeft dat een bijna roekeloze vrijheid. Mijn moeder bleef achter met drie kleine kinderen, maar ze heeft zich herpakt en er wat van gemaakt. Ze leerde ons respect te hebben voor haar leven. Als ze thuiskwam, deed ze eerst een kwartier yoga en dan waren wij stil. Heel vanzelfsprekend.

Ze was niet burgerlijk, heel ruimdenkend, ze delegeerde taken terwijl zij werkte en in de woonkamer stond een grote ronde corduroy bank waar iedereen op lag en zat. Vrienden konden altijd langskomen.

Mijn moeder was niet van het bleekmiddel, ze was er voor ons. Elke avond voordat we naar bed gingen, hadden we de trapgesprekken. Dan zat ze met ons op de trap en vertelden we wat we hadden meegemaakt. Vanuit het idee: je moet nooit slapen als iets je dwarszit. Een heel belangrijke les.

Ik zie veel ouders worstelen met tijd en aandacht voor hun kinderen. Daardoor ervaren ze het ouderschap als zwaar en dat vind ik zo jammer. Zie het niet als opoffering of als een zware taak. Breng er wat lucht in, wees inventief, interesseer je voor je kinderen en buig wat je vervelend vindt om naar iets gezelligs.

Toen Sammie veel op de computer zat en ik me daaraan ergerde, zei ik: 'Sam, ga jij voortaan koken. Ik geef je er geld voor, en dan hoef ik het niet te doen. Dan heb jij meteen een bijbaantje.' Daar heeft hij heel veel profijt van. Hij kan nu goed koken en daarmee maakt hij indruk op zijn vrienden en vriendin."

Les 5

Vrienden zijn van levensbelang

"Elk jaar, op de sterfdag van ons zoontje, komen we samen met dezelfde groep vrienden. Daar hoef ik nooit over te bellen of af te spreken: iedereen is er, op hetzelfde tijdstip en op dezelfde plaats. Al twintig jaar. We eten hetzelfde als altijd, halen dezelfde herinneringen op. Zelfs het vriendje met wie Nino op de peuterspeelzaal zat, hij studeert nu in Groningen, is er elk jaar bij. Door samen met onze geliefde vrienden stil te staan bij Nino, blijft het leven heel.

Als je jong bent, heb je het belang van vriendschap niet door. Maar juist die oude vrienden, met wie je soms zelfs je jeugd hebt gedeeld, van wie je de ouders kent, alle verhalen, met wie je geboorte, liefdes, scheidingen en dood hebt meegemaakt, zijn van levensbelang. Met hen kun je direct de diepte in, je hoeft niets uit te leggen. Tegen hen kun je eerlijk zijn. En daar moet je tijd in steken, dat contact moet je onderhouden.

Wij vieren alles: verjaardagen, mijlpalen. Van vrienden, familie en hun kinderen. Ook dat zijn rituelen geworden waarbij we samen eten en om twaalf uur speeches houden en intens kunnen lachen. De kinderen nemen dat gebruik weer over; dat is de kracht van rituelen. Een goede vriend van Sammie is verdronken, en Sammie doet nu hetzelfde met een groep vrienden. Het leven vieren, herinneringen ophalen. Opdat ze niet vergeten."

Les 6

Scheiden mag, maar wel beschaafd

"Ik ben vijftien jaar getrouwd geweest met Jan de Bont. We zijn samen naar Los Angeles gegaan, ik heb bij hem op een veilige manier kunnen groeien en volwassen kunnen worden, als onder een plataan.

De laatste jaren waren niet heel gelukkig. Jan was veel op reis, ik woonde alweer deels in Nederland. En toen kwam ik Edwin tegen.

De scheiding is moeilijk geweest. Hij zat als klimop aan me vastgegroeid. Als je een klimop bij de stam weghakt, gaat hij dood. Dat wilde ik niet, ik heb niet voor niks zeventien jaar van die man gehouden. Ik heb hem heel voorzichtig losgehaald, takje voor takje. Dat heeft drie jaar geduurd en toen was het goed. Inmiddels kunnen we gewoon vrienden zijn en dat is me zo dierbaar. Iedereen die getrouwd is geweest, moet dat proberen, zeker als je kinderen hebt. Zodat je belangrijke mijlpalen samen kunt blijven vieren. Die middag dat ik naar het Mauritshuis was geweest, liep ik naar buiten, extatisch over wat ik had gezien. Botste ik daar op tegen Jan en zijn vrouw. Hoe toevallig is dat, ze wonen in Amerika! Ik heb meteen Edwin gebeld en gezegd: Schat, vanavond eten we met Jan en Trish."

Les 7

Investeer in de liefde

"Verliefd worden is niet moeilijk en het mooiste wat er is, de liefde vasthouden is hard werken. Maar alles wat je investeert, krijg je dubbel en dwars terug. Dat geldt voor het ouderschap, en net zo goed voor je relatie. Heb compassie, kijk goed wat er leeft en naar wat de ander nodig heeft. Luister: wat is de subtekst?

Gisteravond kwam Edwin terug van een late vergadering, ik wilde eigenlijk vroeg naar bed om fris te zijn voor dit interview, maar dan kijk ik naar hem en denk ik: nee, eerst luisteren. Daar moet je niet egoïstisch in zijn.

Er zijn veel mensen die alleen in de ik-vorm denken. Dat is zo armoedig, daar ga je aan dood. In de wij-vorm is het leven zoveel leuker en rijker. 'Kom eens hier, wat ben je toch mooi en lief.' Ik zeg het dagelijks en ik voel het ook zo. We zijn nu bijna 28 jaar samen en het voelt nog steeds als gisteren. Daar is niks in veranderd, het is alleen maar meer.

Natuurlijk, als je samen zo'n groot verdriet hebt als het verlies van een kind, dan bindt dat. Wij kunnen nooit meer uit elkaar, met wie kunnen we dit nu delen? Al gaat het in dit soort situaties ook vaak genoeg mis. Je moet er wat voor over hebben, openstaan voor elkaars verdriet en gevoelens, en heel veel geven. Dan krijg je ook de meest innige verbintenis die er is.

Waarom leven we? Niet alleen om ons voort te planten. Er moet er iets zijn waardoor je doorgaat. Als je elkaar niet aanraakt, raak je elkaar niet, dan kom je elkaar niet tegen. Daarom moet je nooit de intimiteit verliezen.

Er zijn zoveel mensen die in een modus terechtkomen van onaardig doen tegen elkaar. Wat vreselijk, en waarom? Wie wordt daar nu beter van?

Alle mensen willen hetzelfde: veiligheid, stabiliteit en gelukkig zijn. Slik die narigheid in, draai het om, ga weer lief doen en praat met elkaar."

undefined

Monique van de Ven

Monique van de Ven (1952) brak in 1973 door als hoofdrolspeelster in de film 'Turks Fruit'. Paul Verhoeven deed de regie, Jan de Bont het camerawerk. Ze kreeg een relatie met De Bont, was vijftien jaar met hem getrouwd en woonde van 1975 tot 1987 met hem in Los Angeles. Tot ze in 1987 acteur en scenarist Edwin de Vries ontmoette. Ze scheidde van De Bont, trouwde met De Vries en samen kregen ze twee zonen: Nino (1992) die op bijna tweejarige leeftijd overleed aan hersenvliesontsteking, en Sammie (1993).

In 1999 werd Monique van de Ven uitgeroepen tot Nederlandse actrice van de eeuw. In 2008 maakte ze haar regiedebuut met 'Zomerhitte'. In 2012 begon de televisieserie 'Dokter Deen', over de belevenissen van een huisarts op Vlieland. Edwin schrijft het script, Monique speelt de hoofdrol. In 2015 wordt het derde seizoen van de serie uitgezonden.

undefined