'Sleutelen aan genen hou je niet tegen'
Chinese wetenschappers hebben voor het eerst de genen van een menselijk embryo veranderd. Een wetenschappelijke mijlpaal, al wijzen andere wetenschappers direct op de gevaren. Toch is het niet onwaarschijnlijk dat in de toekomst ziekten al uit het DNA van een embryo worden geplukt. "Dit lijkt me niet tegen te houden als het wordt ingezet voor hele ernstige ziekten."
Het sleutelen aan genen kan verleidelijk zijn voor een onderzoeker. Taaislijmziekte kan volledig uitgesloten worden, de kans op borstkanker kan sterk worden verkleind en ook de behandeling van aids zou vooruitgeholpen kunnen worden door wat aanpassingen aan de deeltjes die onze erfelijke eigenschappen bepalen.
Knippen en plakken
De onderzoekers van de Sun Yat-sen universiteit in het Chinese Kanton pasten een gen aan dat verantwoordelijk is voor een potentieel dodelijke bloedaandoening. Een beetje knippen en plakken op moleculair niveau, zogezegd. "Simpel gezegd hebben de onderzoekers een defect stukje DNA verwijderd en dat vervangen door een gezond stukje", vertelt Edwin Cuppen, hoogleraar humane genetica aan de Universiteit Utrecht en het Hubrecht Instituut.
"De onderzoekers gebruikten een enzym dat werkt als een schaartje, de CRISPR-techniek. Dat trucje is niet nieuw, maar het is wel de eerste keer dat het is toegepast op een menselijk embryo."
Volgens het tijdschrift Nature gebruikten de onderzoekers niet-levensvatbare embryo's die overbleven na IVF-behandelingen bij lokale zwangerschapsklinieken. Probleemloos ging dat zeker niet en de onderzoekers gaven toe dat er nog heel wat obstakels overwonnen moeten worden voordat de techniek kan worden toegepast op normale embryo's.
'Gevaarlijk en ethisch onacceptabel'
Onverwachts komt de doorbraak niet. Andere wetenschappers waarschuwden de laatste weken al voor de gevaren die genmodificatie, het aanpassen van genen, met zich meebrengt. "Volgens ons kan het bewerken van genen in menselijke embryo's met de huidige technologie onvoorspelbare gevolgen hebben voor toekomstige generaties", werd in het tijdschrift Nature gewaarschuwd. "Dit maakt het gevaarlijk en ethisch onacceptabel." De auteurs waren ook bezorgd dat een ethische misstap zorgt voor publieke verontwaardiging, die verdere ontwikkelingen weer in de weg zou kunnen staan.
Laten we even pas op de plaats maken, stelden andere wetenschappers begin deze maand voor in het wetenschappelijke tijdschrift Science. De CRISPR-techniek zou volgens hen voorlopig niet op mensen toegepast moeten worden. We moeten eerst goed nadenken over de voorwaarden die we daaraan stellen, was de boodschap. Inmiddels zijn er initiatieven om in internationaal verband richtlijnen te ontwikkelen voor een ethisch verantwoorde ontwikkeling van deze techniek.
Doel verdedigbaar
Medisch ethicus Annelien Bredenoord, tevens kandidaat voor de Eerste Kamer namens D66, juicht deze initiatieven toe. Maar zij vindt het doel van genmodificatie - het voorkomen van ernstige ziekten - wel verdedigbaar. "Op dit moment is het nog totaal ondenkbaar. Er gingen nog dingen mis tijdens het onderzoek is en er is nog niet goed nagedacht over de ethische implicaties. Mensen reageren soms angstig op biotechnologie, maar als het doel is om ernstige ziekten te voorkomen of de kwaliteit van leven te verbeteren dan lijkt het me op zich verdedigbaar. Om die redenen stoppen we immers geld in medisch onderzoek".
'Niet tegen te houden'
"Mits er strikte regels aan verbonden worden, lijkt me dit niet tegen te houden als het wordt ingezet voor hele ernstige ziekten", verwacht Wim de Lau, stamcelonderzoeker aan het Hubrecht Instituut. "We accepteren nu ook dat abortus wordt toegestaan als een baby het syndroom van Down heeft. Dit is in wezen nog milder. Het enige wat je hier doet is een foutje in de eicel herstellen." Je verbetert het leven, in plaats van dat je het beëindigt? "Inderdaad."
