Slecht nieuws wordt te veel uitvergroot

Het lijkt of we ons koesteren in het conflict

'Ik vind het geen probleem dat media slecht nieuws selecteren. Het dringt zichzelf op, het wijkt af, schokt. Congo, Syrië. In Nederland hebben we een geweldig goede gezondheidszorg maar natuurlijk belichten we dat ene ziekenhuis waar het helemaal fout is gegaan. We moeten blij zijn met de vrijheid om slecht nieuws te presenteren. Dictaturen verbieden het. Daar mag je alleen goed nieuws melden.

Ik vind het niet kwalijk dat we slecht nieuws melden, wel soms de uitvergrotende manier waarop we dat doen. Het lijkt wel alsof we ons koesteren in het conflict. Het is een soort model, misschien zijn leidinggevenden ervoor verantwoordelijk, of scholen voor journalistiek. Je zet tegenstanders tegenover elkaar, er volgt dan een gepeperd debat en de kijker of de lezer mag kiezen wie er gewonnen heeft. Daardoor kan de indruk ontstaan dat Nederland enorm gepolariseerd is. Nuances zijn niet mediageniek. We balen van onze eigen nuances. Ik weet van mensen die waren uitgenodigd voor een uitzending, maar weer naar huis terugmochten omdat ze te genuanceerd waren.

Al die debatten over de Facebookrellen in Haren of de dood van de grensrechter, of het een samenlevingsprobleem is, een Marokkanenprobleem, of een kwestie van opvoeding. Misschien moeten we eraan wennen dat al die visies wel een beetje juist zijn. Als je slecht nieuws blijft uitvergroten dan loop je het risico dat je je jonge lezers kwijtraakt. Vooral als de media te veel voor rechter willen spelen. Voor kinderen is het belangrijk dat ze enerzijds zien dat er conflicten zijn, maar ook dat je ze kunt oplossen, bijleggen. Vooral bij verkiezingen zie je dat uitvergroten van tegenstellingen en conflicten. Media vinden het heerlijk als er een binnenbrandje in een partij is, ruzie, prachtig! Ze zijn dol op conflicten waarbij politici over straat rollebollen, ze duiken eropaf met de microfoons. In die sfeer is niet de visie op het land beslissend voor de uitslag, maar wint de partij met de minste ruzie.

Goed nieuws lijkt al gauw op zoetelijke feel-good-berichtgeving, van het type 'zeehondje gered'. Toch is er ook echt goed wereldnieuws. Bijvoorbeeld de spectaculaire vooruitgang in de strijd tegen aids. Natuurlijk zijn er nog duizenden besmettingen maar we zijn op de goede weg. Ander positief nieuws: steeds meer meisjes gaan naar school. Dat is geweldig. Ze worden weerbaar, kunnen een betere bijdrage aan de samenleving leveren.

Het enige echte goede nieuws is Kerst. God breekt in in het nieuws. Er is daardoor iemand die heenkijkt door de scheidingswanden van de tijd. Het geeft ons inzicht en empathie. Het maakt het slechte nieuws niet ongedaan. Maar het breekt in in de vuilnishoop. Het laat je het slechte nieuws op de goede manier zien. God wil hier bij de mensen zijn. Daardoor zie je scherper wat er bij mensen ontbreekt. Het slechte nieuws breng je daardoor niet uit sensatie maar omdat je je inleeft. Kerst is het symbool van dat inleven.'

Mechteld Jansen is hoogleraar missiologie aan de Protestantse Theologische Universiteit

undefined

Niet alleen oog hebben voor het negatieve

'Met geschreven nieuws is het als met beelden. Beelden verspreid door de media, geven niet alleen een werkelijkheid weer maar kunnen ook een eigen realiteit creëren. Zoiets is er in Nederland aan de hand met het gevoel van angst en onveiligheid. Volgens onderzoek is de veiligheid toegenomen, maar toch blijft die angst. In zo'n sfeer leven we nu. Daaraan zijn niet alleen de media debet. Volgens onderzoek blazen ook politici soms een incident op tot iets groots; zij schakelen de pers in. Alleen de media als schuldige aan te wijzen voor negatief nieuws is dus te kort door de bocht. Maar dan nog: media moeten niet alleen oog hebben voor het negatieve. Ze moeten ook de hoopgevende andere kant laten zien. Ook positieve dingen kunnen nieuws zijn.

Het lijkt nu wel alsof we volgens de theorie van Thomas Hobbes leven: de mens is voor de medemens een wolf. De Bijbel zegt iets anders: de mens is geschapen naar Gods beeld. Hij of zij is in staat tot goede en slechte dingen. Beide wil ik tegenkomen in de berichtgeving. Die schutter in de VS, dat is een catastrofe, daarover moet je berichten. Maar mensen vernietigen elkaar niet alleen, ze helpen elkaar ook om juist niet dood te gaan. Ook dat moet je laten zien. Vanuit welke houding breng je nieuws, welk perspectief? Interessant is dat die positieve kijk van de Bijbel op de mens nu ondersteuning krijgt vanuit modern hersenonderzoek. Waarom doen we iets voor een ander? Omdat samenwerking en wederkerigheid een geluksgevoel geeft. Dat is aantoonbaar via bestudering van de hersenactiviteit. Er komt endorfine vrij. Geven en coöperatie zijn de motor van de evolutie. Is dat even goed nieuws!

De Duitse website www.thesunshine.de is aan goed nieuws gewijd. Het varieert van klein plaatselijk nieuws tot ontwikkelingen op wereldniveau. Van een bejaarde vrouw die een bus redt wanneer de chauffeur onwel wordt tot een jongetje dat bij de VN een pleidooi houdt voor het planten van miljoenen bomen door kinderen of de president van Uruguay die 90 procent van zijn salaris schenkt aan goede doelen. Ik geloof niet dat je in een krant een aparte rubriek voor positief nieuws moet beginnen. Daarmee wordt het weer iets dat op zichzelf staat. Het gaat om een andere manier van kijken naar wat er gebeurt. Het idee over wat nieuws is zou moeten worden aangepast.

Reageer niet meteen automatisch negatief. Bij die halalwoningen bijvoorbeeld, waarover ophef ontstond, kun je ook aan moslimvrouwen zelf vragen wat zij ervan vinden. Maak niet steeds voor anderen uit wat wel of niet onderdrukkend is. Blijf niet steken in eindeloze herhalingen van cliché's en vooroordelen. In een lezing zei ik dat moslims 7 procent van de Nederlandse bevolking uitmaken. Een mevrouw zei: 'Dat kan echt niet kloppen. Het moeten er veel meer zijn. Ze staan elke dag in de krant'. Dat beeld dat ze heeft is deels gecreeerd door de media. Ze kunnen iemand maken of breken, denk aan de pesterijen via internet, daarbij zie je een soortgelijke mechaniek. Waar rook is, is vuur, denken mensen dan.

Idealisme hoeft geen scheldwoord te zijn. De Oostenrijkse kunstenaar en architect Friedensreich Hundertwasser zei: 'Als een iemand iets droomt is het maar een droom, maar als veel mensen iets dromen kan het werkelijkheid worden. We hebben realistisch idealisme nodig. Daarbij behoren ook positieve verhalen, die inspireren. Zoals dat filmpje op die website, waar een jochie zegt: 'Duurzaamheid is voor jullie ouderen luxe maar voor ons kinderen is het de toekomst.' Laten we het nieuwe jaar ingaan met een nieuwsgierige houding, die ook gericht is op positief nieuws.'

Hoogleraar Manuela Kalsky bekleedt aan de VU de Edward Schillebeeckx-leerstoel voor Theologie en Samenleving.