Slauerhoff en het eilandgevoel

Zo luidt een fragment uit het werk van Jan Jacob Slauerhoff (1898-1936). Vorige week verscheen een uitgebreide biografie van Wim Hazeu over het leven van deze dichter en schrijver. Museum Tromp's Huys op Vlieland heeft deze gelegenheid dankbaar aangegrepen om zijn band met Slauerhoff te benadrukken. Met foto's, schilderijen, brieven en manuscripten schetst het museum een beeld van Slauerhoffs binding met dit Waddeneiland.

Jan Jacob was het vijfde kind van Jan Slauerhoff en Cornelia Pronker uit Leeuwarden. Beide ouders waren erg druk met hun woninginrichtingswinkel aan de Voorstreek. Jan Jacob was een ziekelijke jongen: hij had longproblemen. Om daarvan te herstellen werd hij jaren achtereen van de late lente tot aan de vroege herfst naar familie van moeder Cornelia op Vlieland gestuurd. Daar werden hij en zijn zusje door oom Cornelis en tante Anke steeds hartelijk opgevangen. Volgens museumdirecteur Bert Huiskes de eerste voedingsbodem voor zijn latere voorliefde voor eilanden. “Hier ervaarde hij tijdens die lange zomers het ware eilandgevoel. Het was vooral de combinatie eenzaamheid en de geborgenheid wat hem zo aantrok. Zijn hele leven bleef hij een zwak voor Vlieland houden door deze prettige jeugdherinneringen.”

POSTBODE De gastvrije familie woonde op Dorpsstraat 27, ook nu nog de enige straat van Vlieland. Hoewel de familie het in die tijd niet breed had _ oom Cornelis was de postbode van het eiland _ is het huis toch van redelijke omvang. “Het eiland leefde aan het begin van deze eeuw in een crisis. Het lag niet meer aan de voornaamste vaarroute en veel bewoners, zoals ook de moeder van Slauerhoff, trokken naar de stad om daar hun geluk te beproeven. Ondanks dat er niet veel geld in de familie was had oom Cornelis wel een baan van aanzien”, aldus Huiskes.

Maar in zijn nachten ruischt de zee een lied, Een mild vermanen om het leven niet Op zich te nemen als een zwaren last De liefde in plichten, in een diepe kast 't Zuurverdiend geld te bergen, niet te jammeren Wanneer vischvangst mislukt, hooioogst bederft, Het schip vergaat, het vee in stuipen sterft; Argloos te leven als zeehonden, lammren Die op de strandwei soms elkaar ontmoeten, Elkaar besnufflen met arglooze snoeten

In zijn studentenperiode kwam Slauerhoff vaak naar Vlieland terug. Foto's in de expositie illustreren dat. Samen met zijn toenmalige verloofde Truus de Ruyter en schrijversvrienden als Hendrik Marsman en Gerard van Klinkenberg brachten ze een vakantie op het gezonde eiland door. Toen hij zijn studie medicijnen had afgerond nam hij regelmatig waar voor de Vlielandse huisarts Goos Terwisga, die altijd in de maand oktober met zijn gezin op vakantie ging. Tussen het gezin Terwisga en Slauerhoff ontstond een vriendschappelijke relatie die het hele leven van de dichter standgehouden heeft. Op het eiland stond het huis van de familie bekend als 'Pension altijd vol'.

WAARNEMEND ARTS In 1925 werd hem aangeboden de praktijk van Terwisga over te nemen die er een tijdje tussen uit wilde. Slauerhoff overwoog dit aanbod maar zijn toenmalige vriendin Heleen Hille Ris Lambers wilde niet op Vlieland wonen en dacht ook niet dat de rusteloze Slauerhoff het in deze kleine gemeenschap uit zou houden. De relatie werd vervolgens verbroken en in datzelfde jaar monstert Slauerhoff zich aan als scheepsarts op de grote vaart.

Tijdens de lange perioden van verlof die Slauerhoff als scheepsarts had, bleef hij voor Terwisga jarenlang zijn praktijk waarnemen. Meestal knoopte hij er na de waarnemingsperiode nog een paar weken vakantie aan vast. Wat terug te zien is aan een aantal vakantiekiekjes. Huiskes: “Vlieland is eigenlijk de enige plek waar Slauerhoff een beperkte mate van rust heeft kunnen vinden. Dat is waarschijnlijk de reden geweest dat hij hier altijd is teruggekeerd.”

Ik denk aan 't eiland waar 'k niet meer zal komen: -'t Is bijna niet uit de zee te zien zoo smal; Het kleine dorp dat ik niet noemen zal Ligt diep achter den dijk onder zijn boomen-