Siepie Ebbes (1955-2018) zat ruim vijftig jaar in het verkeerde lijf

Ze behaalde prijzen op diverse toernooien. 's Avonds, zelfs na uren zware training, leefde zij zich uit op de dansvloer, vaak tot diep in de nacht. Popgroep Abba behoorde tot haar favorieten.

Op het biljart was Siepie een technisch hoogstandje, vaste gast in het voormalige biljartcentrum Het Koetshuis in haar woonplaats Haarlem. Apetrots was ze toen ze in april 2013 zilver behaalde op de Nederlandse kampioenschappen dames Libre 2de klas. Zes weken voor haar dood speelde ze, volgens biljartmaatje Jan, nog een ontzettend goede partij. Ondanks het feit dat ze om de tien minuten een enorme hoestbui kreeg en prompt daarop weer een zwaar sjekkie rolde.

Ze had een winnaarsmentaliteit. In spelletjes was ze al even fanatiek. Een tweet 'Heb net met #Mensergerjeniet met 3-1 gewonnen van Tom, m'n zoontje' werd fier voorzien van een plagerig lachende emoticon. In haar gezin vroeger werden soms prijzen uitgeloofd om de eerzucht rond de eettafel te verhogen. Bij sportwedstrijden kon de stemming minder prettig zijn. Kinnesinne van tegenstandsters die het voelbaar een ongelijke competitie vonden met iemand die man was geweest. Het deed zeer, merkte je, al kon Siepie die pijn in een adem door cynisch afbluffen: "Juist om bij de dames de sterkste te kunnen zijn, heb ik het laten doen".

Het onbegrip, dat je zo'n geslachtsverandering niet zomaar liet uitvoeren, was voor Siepie een bitter besef. Het had jaren geduurd voordat zijzelf daartoe besloot; jaren van innerlijke strijd en problemen met haar naasten. Ze realiseerde zich te goed, dat het een totale ommekeer in haar leven zou betekenen: niet meer vader in het gezin met drie zeer gewenste kinderen, niet meer partner van geliefde Dora. Dat ze op vrouwen bleef vallen, snapten zeker veel mannen niet.

Anders

Siepie werd op 6 februari 1955 in het Friese dorp Oosterwolde geboren als Siebren Ebbes. Hij was de derde zoon van Lammy de Vos en Pieter Ebbes in een gezin van vijf jongens. Dat Siebren anders was, was lang niet duidelijk. Dat hij, na de hbs, zich op de lerarenopleiding in Groningen zo aan medestudenten ergerde, en die studie voor gezien hield, werd vooral geweten aan het feit dat hij hoogbegaafd was. Dat hij om een andere reden niet lekker in zijn vel kon zitten, kwam bij niemand op. Transgender, LHBTIQ+ waren nog onbekende begrippen.

Siebren viel op vrouwen en vond zijn grote liefde Dora Fijbes. Als sportfanaat schoot hij op de kermis in één raak schot een knuffelbeer voor haar, als aanhanger van geweldloosheid werd hij dienstweigeraar. Na de vervangende dienst bij het Rijksarchief in Groningen werden de taken verdeeld. Dora verdiende de kost als verpleegkundige in het UMCG, Siebren studeerde sociologie aan de Rijksuniversiteit in Groningen en zorgde voor het huishouden.

Beiden wilden dolgraag kinderen. In 1980 werd dochter Paula geboren, drie jaar later zoon Tom en in 1989 kwam Simon. Hond Reutel en kat Sido maakten het gezin compleet. Siebren hield van lange wandelingen met de hond, liefst op Ameland. Daar bracht het gezin heel wat vakanties door, meestal in dezelfde caravan 'Piipskoft'. Inmiddels waren ze verhuisd naar de vertrouwde omgeving van zijn geboortedorp en had Siebren zich na het afronden van zijn studie sociologie laten omscholen tot ICT'er. Daarnaast zat hij op een volleybalclub, volgde een trainersopleiding, coachte het team van dochter Paula en was misschien nog wel trotser dan zij, toen haar team Nederlands kampioen werd.

Siebren was een perfectionist. Als ICT'er kwam dat goed van pas. Hij werd een kanjer in de automatisering. Thuis bleef sport zijn ding. Bij 'Studio Sport' op zondagavond moest iedereen muisstil zijn, bij schaatswedstrijden werden met een stopwatch de tijden genoteerd. Cryptogrammen in zijn lijfblad de Volkskrant loste hij in een vloek en een zucht op. De inkervingen daarvan op het tafelblad zijn nóg te zien.

Vanwege zijn veelal projectmatige werkzaamheden in het westen van het land zat Siebren door de week in Haarlem. Het al heel lang sluimerende gevoel in een verkeerd lichaam te zitten werd almaar sterker. Hoe daarmee om te gaan werd voor hem, maar ook voor Dora, een hard gelag. In de relatieve anonimiteit elders kon hij meer zijn eigenlijke natuur volgen. In de weekeinden thuis zorgden zijn androgyne gedrag en dorpsroddels voor oplopende stress en spanningen. Dora bleek een ware partner. Ze steunde zijn wens. Gevoelsmatig was dat lastiger. In 2003 gingen zij uit elkaar.

Opluchting

Ondanks het grote verdriet was de opluchting eindelijk zichzelf te kunnen zijn groter. Het gaf Siebren de moed om de transitie tot vrouw te starten. Op 7 juni 2007 werd de definitieve geslachtsverandering verricht in het VUmc in Amsterdam. 'Daar ben ik geboren als vrouw', schreef ze later. In de maanden na de operatie verzorgde Dora haar thuis tot ze voldoende hersteld was. Siepie werd haar roepnaam, haar gezin omarmde ze in de keuze van haar andere voornamen: Theodora, Paula, Tommy en Simone.

Emotioneel werd de relatie met haar gezin wederzijds een zware dobber. Afstand nemen was nodig om de gevoelens langzaam te laten herstellen. "Ik was zo bang, dat ik je kwijt zou raken", zei Paula later. Siepie kreeg altijd tranen in de ogen als ze dat vertelde. Dat Tom, toen hij een baan in Amsterdam kreeg, een poosje bij haar introk, vonden beiden een feest. Ze deelden verschillende interesses en keken op zondag graag samen naar voetbal.

In Den Haag werkte Siepie bij overheidscoöperatie Wigo4it, die met gemeenten bouwt aan een moderne informatievoorziening. Ze was een waardevolle en gewaardeerde kracht, tevens voorzitter van de ondernemingsraad. Haar sociale netwerk bestond voornamelijk uit contacten in haar tennis- en biljartclub. Met dierbare vriendin en lotgenote Riek deelde ze de heftige impact van hun genderidentiteit op hun leven. Desillusies ging ze met zwarte humor te lijf. Als iemand haar toch hij of hem noemde, wiste ze het heel even zichtbare pijnscheutje snel weg: "Het is, geloof ik, toch niet helemaal gelukt." Rokken droeg ze nooit, waarschijnlijk vanwege nog te mannelijke benen. Ze koesterde een niet te opvallend uiterlijk: blank gelakte nagels, kettinkje om de hals en subtiele oorbelletjes.

Plezier maken kon ze: uren achtereen uit haar dak gaan, inclusief de nodige glazen rosé en 'peukpauzes'. Waar ze de energie vandaan haalde?! Gezond leefde ze niet. Salades vond ze konijnenvoer, op tennisvakantie in Turkije at ze uitsluitend meegesjouwde eierkoeken. In 2012 twitterde ze: 'Sinds járen weer 's een sinaasappel verorberd, wat voel ik me gezond...'

Thuis voelde ze zich weleens eenzaam. Dolblij was ze, toen ze afgelopen zomer bij haar vaste stekkie, café 't Teylertje, met een pas ontmoet stel geregeld wat diepere gesprekken kon voeren. Als trotse oma toonde ze foto's van haar pasgeboren, derde kleinkind. Al pratend nam ze bovendien een belangrijk besluit: terug naar de directe omgeving van haar kinderen. Thuiswerk bleek in haar laatste werkzame jaren immers prima mogelijk. Siepie zette haar appartement te koop en deed een bod op een huis in Oosterwolde. Maar helaas.

Haar conditie was flink afgenomen. Vaak moest ze op adem komen bij het ophaalbruggetje over het Spaarne op weg naar haar terrasje. Op 3 november zakte ze thuis in elkaar. In het Spaarne Gasthuis kwam de diagnose: uitgezaaide, onbehandelbare longkanker. Twee weken later, 's maandags, werd ze naar een hospice in Drachten vervoerd. Blijmoedig appte ze nog: 'Er wordt Fries om mij heen gesproken. Zo vertrouwd.' Op de donderdag overleed ze onverwacht snel, gelukkig in het bijzijn van dochter Paula. De financiële ondersteuning die ze voor Dora had bedacht, heeft ze niet meer kunnen regelen.

Siebren Ebbes werd op 6 februari 1955 in Oosterwolde geboren en Siepie Theodora Paula Tommy Simone Ebbes overleed op 22 november 2018 in Drachten.

In Naschrift beschrijft Trouw het leven van onlangs overleden bekende en minder bekende mensen. Lees meer naschriften op trouw.nl/naschrift.

Een tip voor Naschrift? Mail naar naschrift@trouw.nl of per post naar Trouw/Naschrift, postbus 859, 1000 AW Amsterdam.