Schouten / Om precies te zijn

Lees ik in een naslagwerk. Ik ben zo’n neuroot. Alleen al het feit dat ik dat soort dingen precies ga nazoeken alvorens iets te durven beweren. Maar nog neurotischer gedraag ik me aangaande de klok. Als ik mij voorgenomen heb om tien over half elf het huis te verlaten, sta ik met mijn horloge in de hand, of met de klok van teletekst aan, te wachten tot het precies tien over half elf is en zet ik dan pas mijn eerste stap. Wat dat ís, kan ik niet goed uitleggen; mijn horloge kan best een minuut achter of voor lopen en op tv zullen ze ook niet precies de atoomtijd tonen, toch moet het voor mijn gevoel precies de met mijzelf afgesproken tijd zijn. En als ik ergens te vroeg aankom blijf ik buiten ronddrentelen tot mijn klok aangeeft dat ik eindelijk mag aanbellen. Zo’n neurose is geloof ik een heel gewoon verschijnsel, dat de meeste mensen niet eens opmerken. Neem Frits van Egters, de prototypische held uit De avonden. Eerste pagina: ’Hij werd opnieuw wakker. Het was twintig minuten over zes.’ Pagina twee: ’Tien voor zeven,’ mompelde hij, op het horloge turend.’ Even verderop: ’Het was vijf minuten over half acht.’ Enzovoorts. Tijdens sportwedstrijden houd ik kleine weddenschapjes rond de klok. Als die en die niet voor het verstrijken van deze minuut de bal heeft ingegooid, zal het mijn club goed vergaan. En op de fiets tracht ik mezelf een goed gevoel te geven door bij het zien van een rood stoplicht zo langzaam te rijden dat het groen is voor ik ben gearriveerd. Is een column als deze niet voor ’s ochtends tien uur althans in embryonale staat af, dan kan er niks goeds van komen en ben ik de rest van de dag onrustig, als een dier welks hol door onverlaten is dichtgegooid. Verder voel ik me vrij, los van al te strenge verplichtingen. Niemand draagt me iets op, ik hoef niet op tijd op m’n werk te verschijnen, weet niet wanneer het lunchpauze is. Misschien dat juist die vrijheid zulk neurotisch gedrag aankweekt, heb ik weleens bedacht. Een vaste baan met strikte tijden zorgt er wel voor dat je vanzelf op tijd komt, maar als niemand je tegenhoudt moet je het zelf maar doen. Ik krijg de indruk dat vrije geesten hun eigen neurosen niet graag onder ogen zien. Ik zag een keer een televisie-interview met Harry Mulisch die vertelde dat zijn pennen altijd op een bepaalde manier op z’n bureau moesten liggen, anders kwam hij niet op gang, maar dat vond hij zelf absoluut niet neurotisch, hoewel de neutrale toeschouwer nooit zou kunnen inzien wat er zo dwingend aan die pennenligging was. Ik geloof dat neuroten als ik, door magische handelingen te verrichten, onbewust proberen achter een of ander geheim te komen, het systeem van de wereld. Ze slagen daar vanzelfsprekend niet in en dat houdt hun neurose in stand. Het is hier nu om precies te zijn 9:27 uur (zowel uur als aantal minuten deelbaar door negen). De dag kan zonder probleem beginnen.