Samen tegen homofobie én racisme

Hand in hand de straat op gaan om het op te nemen tegen mishandelde homo's. Maar ook al dan niet openlijk vragen stellen bij, of zelfs een verband leggen met de homo-opvattingen van Marokkanen, de islam of, in een moeite door, vluchtelingen.

Voor de invloedrijke Amerikaanse filosoof en feminist Judith Butler is het allemaal veel te simpel gedacht. Ze wil het opnemen voor iedereen die slachtoffer is van uitsluiting, of dat nu is op grond van geslacht, huidskleur, afkomst, religie of klasse. "Homofobie is hier niet pas gekomen met de nieuwkomers, het is er altijd geweest. Dat beeld moet dus worden bestreden."

Butler was vorige week in Amsterdam ter gelegenheid van een driedaags congres rond haar werk. Dat bezoek aan Nederland viel samen met de actie Hand in Hand. Die was een reactie op een nachtelijke vechtpartij in Arnhem, waar twee homomannen klappen kregen van, naar hun zeggen, Marokkaanse jongeren. Politici verschenen hand in hand op het Binnenhof. In Amsterdam werd vorige week woensdag een mars gehouden en in het weekend waren ook protesten in Arnhem, Eindhoven en Den Haag.

Wat vindt u van deze acties?

"Hand in hand lopen is een mooi symbool. En dat er manifestaties worden gehouden is in principe een goede zaak: dat zou altijd moeten gebeuren als iemand wordt aangevallen op basis van ras of gender. Maar ik mag wel hopen dat diezelfde mensen ook weer de straat op gaan als er een vluchteling wordt aangevallen door racisten."

Nederland staat internationaal te boek als homo-vriendelijk land. Hoe ervaart u dit?

"Het is lastig voor mij om daar een volledig oordeel over te vellen. Aan de ene kant heeft Nederland altijd een sterke openbare homocultuur gehad. Jullie worden geassocieerd met seksuele vrijheid en progressief beleid op gebied van prostitutie en porno, dus dat is goed."

"Tegelijkertijd zie ik twee problemen. Ten eerste is het in Nederland mogelijk een rechts-conservatieve verdediger van homobelangen te zijn. Pim Fortuyn is hiermee begonnen en sindsdien heeft dit idee altijd bestaan. Dat betekent dat het tegengaan van discriminatie van lhbtq's (lesbiënnes, homo's, biseksuelen, transgenders en queers - red.) niet noodzakelijk gelinkt is aan bewegingen die het opnemen voor vrijheid en gelijkheid van minderheden. Dat is zeer problematisch."

"Ten tweede vind ik het niet aan de overheid om homoseksuelen tegen nieuwkomers te beschermen. Als homoseksuelen bescherming willen hebben, kunnen zij hier zelf wel een strategie voor bedenken."

Welke strategie dan bijvoorbeeld?

"Ik zie lgbtq-gemeenschappen liever samenwerken met minderheidsgroepen om homofobie aan te kaarten. In Berlijn heb je bijvoorbeeld organisaties met homoseksuele Arabische en islamitische mensen die zich heel duidelijk uitspreken tegen homofobie én racisme. Ik weet dat deze organisaties ook in Nederland bestaan en zij zijn heel belangrijk."

U zei net dat het beeld van homofobie als een gevolg van immigratie, moet worden bestreden. Wat moet daarvoor gebeuren?

"Ik denk dat de journalistiek hier een belangrijke rol speelt. De berichtgeving over homofobe personen moet beter, vollediger zijn: Wat is hun achtergrond? Hoeveel van hen is christelijk, orthodox-Joods of moslim? We moeten zorgen dat onze uitspraken gegrond zijn, om te voorkomen dat vooroordelen worden aangewakkerd."

Veel cijfers zijn niet bekend. Wel bleek uit een politierapport uit 2014 dat van de verdachten van homogeweld in Nederland 17 procent een Marokkaanse achtergrond heeft en daardoor oververtegenwoordigd is in de statistieken. Wat moeten journalisten en publiek met deze cijfers?

"Ze roepen vragen in mij op, want er zijn zoveel meer bronnen van geweld tegen homo's. Hoeveel jonge lgbtq's in Nederland zijn verstoten door hun ouders? Welk deel is mishandeld door familie? Hoeveel zijn er veroordeeld door hun kerk? Zo zijn er veel vormen van homofobie geïnstitutionaliseerd in religies, onderwijs en medische systemen. Als je een volledig beeld van homofobie in Nederland wilt krijgen, heb je deze statistieken ook nodig."

Vindt u het kwalijk om de vraag te stellen naar het verband tussen Marokkanen en geweld tegen homo's?

"Nee, ik vind het juist belangrijk die vraag te stellen. Ik wil dat hier grote, publieke discussies over worden gevoerd. Maar laat het wel een vraag zijn, veronderstel niet dat Marokkanen het probleem zijn. Belicht alle kanten en maak het probleem complex."

"In de Verenigde Staten zijn queerjongeren oververtegenwoordigd onder de dakloze jongeren, omdat hun ouders hen verstoten. Schijnbaar zien we dat niet als vorm van geweld dat op de voorpagina van de krant thuishoort. Wat mij interesseert, is onder welke omstandigheden we iets als homofoob rapporteren. Als dat vooral is op het moment dat Marokkaanse Nederlanders als oorzaak kunnen worden aangewezen, gaan daarmee alle andere vormen van homofobie vrijuit. Dat is wel heel gemakkelijk. Niet terecht, maar wel gemakkelijk."

Keer op keer maakt Butler in het gesprek een bruggetje naar een thema dat haar na aan het hart ligt: vluchtelingen. Ze benadrukt niet alleen de noodzaak van een veilige route naar Europa en wettelijke rechten, maar ook dat nieuwkomers de kans moeten krijgen onderdeel te worden van de samenleving. "Het debat hier in Nederland gaat over de vraag of vluchtelingen moeten assimileren naar Nederlandse normen."

Ze veert op, dit idee staat haar duidelijk niet aan. "De uitdaging is niet om hen om te toveren tot perfecte Nederlanders die zich seculier kleden en de taal accentloos spreken."

Butler zet haar irritatie kracht bij met een verontwaardigd 'tsssj'. "In mijn ogen is het tweerichtingsverkeer: Een land verandert altijd als er nieuwe mensen komen wonen. Nederland wordt meertalig en multireligieus. Daar moeten mensen voor openstaan. Dat betekent dat de oude Nederlanders ook zullen transformeren."

Ze slaat met haar vinger op de tafel. "Net zolang tot de gasten niet langer gasten zijn, tot ze gelijken worden."

Sommigen zijn bang dat in dit proces Nederlandse waarden zoals homotolerantie verloren gaan. In 2007 schreef u in uw boek 'Opgefokte taal' al over homotolerantie en nieuwkomers. U stelde toen dat we nooit van mensen mogen eisen dat zij een bepaalde mening hebben. Wat kunnen we dan wel van anderen verwachten?

"Het gaat erom dat als iemand hier voor het eerst in contact komt met gaycultuur, dat iemand van zijn stuk kan brengen of zelfs doen walgen. Dat is niet gek. Deze houding zal veranderen met de tijd, afhankelijk van waar je woont, werkt en hoe je zelf wordt behandeld. Dit is hetzelfde proces als de transformatie die een autochtone Nederlander doormaakt als hij of zij voor het eerst in contact komt met een Marokkaanse buurtgenoot. Op een gegeven moment komt de Marokkaanse buurman langs voor een kopje suiker. Dan ontstaat interactie en vermindert de angst. Ik heb dat zo vaak zien gebeuren."

"Maar nogmaals: gesprek en discussie zijn daarvoor heel belangrijk. Een gebeurtenis als laatst in Arnhem kan een goede kans zijn om dit gesprek te starten."

undefined

DE GENDERTHEORIEËn van Judith Butler

Judith Butler werd bekend met haar gendertheorieën. In 1990 brak ze door met haar boek 'Gender Trouble', waarin ze het tot dan toe heersende beeld van sekse, gender en seksualiteit op zijn kop zette door deze te presenteren als iets wat je doet, in plaats van iets wat je bent. Je eigen gender construeer je volgens Butler door herhaald gedrag. Met haar kritiek op de conventionele gendernormen, kwam ze niet alleen op voor vrouwen, maar werd ze ook een belangrijke stem voor homoseksuelen, transgenders en anderen die niet voldoen aan de door haar aangekaarte heteronorm in de maatschappij.

undefined