Samen sparen voor de zorg op oude dag is onontkoombaar
De slinkende groep werkenden dreigt te bezwijken onder de snelgroeiende zorgkosten van de gepensioneerden. Er moet een list verzonnen worden voor de toekomst.
De betaalbaarheid van de ouderenzorg is een bron van zorg, zoals onlangs ook door de Raad voor de Volksgezondheid en de Zorg is benadrukt. Als oplossing wordt steeds vaker geopperd dat ouderen meer zelf voor hun zorgkosten moeten opdraaien. Bijvoorbeeld door hun eigen vermogen of eigen huis in te zetten. Of voor eigen latere zorgkosten te 'zorgsparen'. De eerste producten daarvoor komen al op de markt. Zulke voorstellen en ontwikkelingen roepen onrust op over de (zorg)toekomst, terwijl de wenselijkheid ervan twijfelachtig is. En er bestaan ook eerlijkere alternatieven, zoals collectief zorgsparen, die beter eerst kunnen worden onderzocht.
De zorguitgaven lopen steeds verder op, mede vanwege de voortgaande vergrijzing. Ouderen maken immers de meeste zorgkosten, omdat ouderdom helaas nog altijd met gebreken komt. Het aantal mensen in de werkzame leeftijdsgroep (20 tot 65 jaar) wordt juist relatief kleiner. Die betalen nu al sterk mee aan de zorg voor de ouderen. De huidige zorgkosten worden namelijk door iedereen gezamenlijk gedragen op basis van een omslagstelsel. Daardoor bestaat er sterke solidariteit tussen generaties. De vraag is of de druk op die intergenerationele solidariteit niet te veel gevraagd wordt, nu de groep ouderen relatief groter wordt.
Dan maar gaan sparen voor eigen latere zorgkosten? Dat is niet eenvoudig. Want hoe ziet de zorg er over 20 of 40 jaar uit en wat zijn de kosten dan? Bovendien is de variatie in zorgkosten tussen personen erg groot, ook op latere leeftijd. De ene persoon heeft heel hoge zorgkosten en de andere lage. Als mensen voor hun eigen toekomstige zorgkosten moeten sparen zullen ze vaak te veel sparen maar soms ook veel te weinig.
Wat is dan de consequentie, met name van te weinig sparen? Geen zorg? Dat lijkt (gelukkig) weinig aannemelijk in de Nederlandse context. Als zorg altijd gegarandeerd blijft, ondermijnt dat echter de prikkel om vrijwillig te gaan sparen.
Hetzelfde geldt als we mensen vragen hun vermogen en huis op te eten. Weer is daarbij de vraag wat de consequentie is wanneer mensen geen huis of vermogen (meer) hebben. Geen zorg? Weinig aannemelijk. Zo'n maatregel prikkelt vooral om weinig eigen vermogen op te bouwen. Ook wordt hiermee de solidariteit tussen rijk en arm en tussen gezond en ziek ondermijnd. Een arme zal immers minder kunnen sparen dan een rijke, en een zieke zal wellicht nooit genoeg kunnen sparen om de verwachte zorgkosten te dragen. Dat kan uiteindelijk ook leiden tot oneerlijke verschillen in zorggebruik op basis van inkomen en ziekterisico.
Er zijn betere manieren om de financiering van de zorg toekomstbestendig te maken. Allereerst zal een soberder pakket met doelmatige voorzieningen moeten worden vastgesteld, zonder zaken die behoren tot een normaal proces van ouder worden zoals een rollator. Beperkte eigen bijdragen kunnen zorgvuldig zorggebruik bevorderen.
Daarnaast kunnen ziektekostenpremies leeftijdsafhankelijk worden gemaakt of een verplichte, collectieve zorgspaarregeling worden ingevoerd. Bij collectief zorgsparen spaart iedereen, net als bij pensioenen, in een gemeenschappelijke pot. Laat mensen bijvoorbeeld vanaf dat ze gaan werken meesparen voor de zorgkosten die later waarschijnlijk zullen optreden. De bijdragen aan deze regeling kunnen inkomensafhankelijk zijn. Rijken dragen meer lasten dan armen en mensen die later weinig zorgkosten hebben betalen mee voor hen met hoge zorgkosten. Het gespaarde geld kan bijvoorbeeld vanaf 65 jaar en ouder worden ingezet in de collectieve zorg. Dat vermindert de druk op het omslagstelsel en dus de druk op de intergenerationele solidariteit. Omdat het een collectief systeem is, vervalt het probleem dat iemand te veel of te weinig heeft gespaard. Gepaste zorg blijft in zo'n regeling beschikbaar voor iedereen die het nodig heeft.
Kortom, het borgen van de betaalbaarheid van de (ouderen)zorg vormt een belangrijke uitdaging. Niet alle aangedragen oplossingen zijn echter even effectief en eerlijk. Het verbeteren van de betaalbaarheid kan samengaan met behoud van solidariteit. Laten we daar op inzetten in de zorg.
undefined
