Ryan, de mangroveman van Curaçao

Een soort van slavenarbeid was het, zegt Ryan de Jongh, gekscherend. "Ik heb diep respect gekregen voor de slaven die 300 jaar geleden in de zoutpannen van Curaçao moesten werken. In de hitte, in dat zoute water, het was geen pretje." Hij stond zelf lange dagen in de brandende zon in kniediep zilt water. Te tuinieren, op grote schaal.

De Jongh (45) plantte zaden van naar eigen schatting 100.000 mangroves in zes baaien van Curaçao. Hij kreeg heel af en toe hulp van vrijwilligers, maar na twee, drie keer bleven ze meestal weg. "Ik heb ze dat nooit kwalijk genomen. Het is gewoon zwaar." Maar het moest, vond De Jongh.

Tot een jaar of tien terug ging het slecht met de mangrovebossen in de baaien van Curaçao. Op één plaats nog maar kon je onaangetaste mangrovebossen vinden: vlakbij de westpunt van het eiland, net onder het Christoffelpark bij het strand van Santa Cruz. "Het is de schoonste baai van het eiland. Ver van de bebouwing. Daar is geen verontreiniging. Er komen geen rioleringen op uit." De Jongh peddelt in die baai nu met bezoekers rond, in kajaks. Hij vertelt ze over het belang van mangroves.

In de andere baaien van Curaçao waren de bomen met hun karakteristieke luchtwortels verdwenen óf verkeerden ze in slechte staat. Ze waren deels gekapt in de verre historie, in de tijd van de slavernij om ruimte te maken voor de zoutwinning. Wat er rond 1900 nog stond aan mangroves werd in de nieuwe tijd omgezaagd, eind vorige eeuw, toen Curaçao het toerisme had ontdekt en er langs de kust resorts, hotels en uitgaanscentra moesten komen.

Ryan de Jongh schat dat tachtig procent van de mangrovebossen weg was. Vooral in de baai Spaanse Water is door de grootschalige bouw van vakantiehuizen vrijwel geen mangrove meer over. Tien jaar geleden kwam hij in contact met Carmabi, het instituut voor zeeonderzoek op Curaçao dat sinds 1955 bestaat. "Ik las in de krant dat de regering van Curaçao de subsidie voor Carmabi had ingetrokken. Ik dacht, ik ga in mijn kajak een rondje peddelen rondom het hele eiland, om zo aandacht te vragen voor de rijke natuur op Curaçao."

In november 2007 peddelde hij de 150 kilometer rond het eiland in twee dagen. De Jongh is een ervaren sportman, in 2009 legde hij in 22 dagen 1500 kilometer per kajak af tussen Sint Maarten en Curaçao. De kajaktocht rond Curaçao kreeg veel media-aandacht, mede doordat De Jongh op het eiland bekend is als voormalig TV11-presentator van het programma Caribe Awe ('Cariben Vandaag').

Kraamkamer

Wetenschappers van Carmabi vertelden De Jongh destijds dat meer dan de helft van de vissen die rond Curaçao op het koraalrif leven, hun eitjes leggen tussen de wortels van de ronde mangroves. "Het zijn zo'n zeventig vissoorten, die leven van algen. Juist de algengroei is een grote bedreiging van de gezondheid van het rif. Dus is het van belang dat de kraamkamers van die vissen in de mangrovebossen blijven bestaan. Want die vissen beschermen het rif." Ook haaien gebruiken de mangroves als paaigebied. In de Caribische zee worden haaien bedreigd. Ze nemen in aantal sterk af.

De Jongh besloot zelf in actie te komen. "Ik dacht, ik ga die mangroves gewoon herplanten in de baaien en ik zie wel hoe ver ik kom." Behoorlijk ver. In zes baaien groeien nu weer mangroves. "Ze doen het goed. Mangroves zijn makkelijke groeiers. Je kunt ze in Nederland zelfs als kamerplant laten groeien. In de baaien waar ik ze heb geplant, hebben ze altijd gestaan. Dus daar slaan ze meteen aan. Bovendien plant de mangroveboom zich het hele jaar door voort. Dus ik kan het hele jaar door zaden plukken. Ik pluk alleen de zaden die op ooghoogte hangen, waar ik makkelijk bij kan. Dat is ook meer dan genoeg."

In de Piscadera Baai, vlakbij Willemstad, kweekte De Jongh de rode mangroves op en van daaruit verspreidde hij ze over het hele eiland. "In de Piscadera Baai ben ik begonnen. Wat ik heb gedaan, is het herstellen van de schade die wij zelf hebben aangericht. Het is jammer dat ik het zeggen moet, maar veel inwoners van Curaçao zijn varkens als het gaat om hun leefomgeving. Er is helaas een grote groep mensen die het niet veel kan schelen, die gooien hun afval gewoon op straat. Kijk maar eens wat een rotzooi je langs de weg ziet hier. Curaçao is, denk ik, op dit punt wel het ergst van alle eilanden."

Hij zocht voor zijn mangrove-project nooit contact met het eilandbestuur en hij heeft van de overheid nooit last gehad. "Ik dacht, ik ga dit gewoon doen en als het niet mag, dan merk ik het wel. Maar iedereen kent mij op Curaçao en iedereen weet dat ik dit met de beste bedoelingen doe. Alleen in de haven, in het Schottegat - daar ben ik nu bezig met aanplanten - word ik weleens weggestuurd door de havendienst. Maar ik maak nooit een probleem. Dan ga ik weg en kom ik later wel terug."

Eigen zak

De Jongh kreeg tot dusver geen financiële steun voor zijn project. "Ik heb dit uit eigen zak betaald. Het kost ook niet zoveel. Ik heb het telkens in kleine stukjes gedaan, over negen jaar verspreid. Het heeft bijvoorbeeld heel wat jaren geduurd voordat in de Piscadera Baai mijn eerste boompjes vruchten gingen geven."

In de baai bij Santa Cruz, de plek die volgens Ryan de Jongh de schoonste is van Curaçao, groeien weelderige mangrovebossen. Per kajak laat De Jongh zien hoe prachtig het gebied erbij staat. Onder een gewelf van mangrovewortels door peddelt hij naar een stil, brak binnenmeer, waar fregatvogels en pelikanen neerstrijken. Hij wijst naar de weelderige bomen om hem heen. "Deze mangroves zijn ongelooflijk belangrijk voor het voortbestaan van de mooie koraalriffen van Curaçao."

Joop Bouma

Rode mangrove komt van oorsprong uit het Caribische gebied, maar groeit nu ook langs veel tropische kusten. De boom gedijt nabij rivierdelta's in brak water met voedselrijke bodems.

Mangrovebossen zijn door het labyrint van luchtwortels broedplaatsen voor vissen en vogels. Jonge dieren kunnen zich makkelijk verschuilen tussen de wortels. Daarnaast beschermen mangroves de kust en filteren ze het water.

De zaden vallen als jonge planten van de moederplant. De vrucht heeft de vorm van een torpedo, met een scherpe punt, zodat het zaad meteen in de bodem dringt als de vrucht van de boom valt.

undefined

'Het zijn een soort sponzen'

De Nederlandse marien ecoloog Ivan Nagelkerken doet al zeventien jaar onderzoek naar mangroves. Uit een recente studie blijkt dat in bijna 20 jaar in Caribisch Nederland (in dit geval Curaçao en Bonaire, op de andere eilanden groeien ze niet) ongeveer elf procent van de mangroves is verdwenen. "Op sommige eilanden in het Caribisch gebied is de kaalslag drie, vier of zelfs vijf keer zo groot'', zegt Nagelkerken. Hij was jarenlang verbonden aan Carmabi, het instituut voor zeeonderzoek op Curaçao. In de baai Spaanse Water op Curaçao zijn de mangroves systematisch weggekapt, om ruimte te maken voor aanlegsteigers, privé-zwembaden en woningen. "Dat komt hard aan, want juist het Spaanse Water draagt bij aan het instandhouden van de vispopulaties voor het rif in de wijde omtrek." Bijkomend probleem is dat de structuur en de biochemie van de bodem in een baai verandert als mangroves zijn weggekapt, waardoor herstel wordt bemoeilijkt. "Mangroves werken ook als een soort spons", zegt Nagelkerken. "Ze voorkomen erosie van de kustlijn, ze houden humusrijke bodem vast, die door regenbuien in het water spoelt. Ook daarmee beschermen ze het rif."

undefined