Rutte doet aan geschiedvervalsing

Twee weken geleden vergeleek premier Rutte voor de zoveelste keer de huidige toestroom van vluchtelingen met de val van het Romeinse Rijk. Het was een sterk staaltje retoriek. Door te suggereren dat het einde van Europa nabij was, werd burgers angst aangejaagd en werden Europese beleidsmakers onder druk gezet. Vluchtelingen die hun geteisterde geboortegrond niet voor hun lol hadden verlaten, werden collectief weggezet als de nieuwe barbaren die het voortbestaan van onze westerse beschaving bedreigen.

Met zijn boude uitspraken deed Rutte niet alleen het heden maar ook het verleden geweld aan. Kennelijk beschouwt de historicus Rutte de geschiedenis als een soort snoepwinkel waarin je als politicus naar hartenlust proletarisch kan gaan winkelen. Waarom kloppen zijn analogieën niet, waarom gebruikt hij ze en wat kunnen we dan wel van de Romeinse geschiedenis leren?

undefined

Militaire aanval

Om te beginnen, een kort historisch overzicht, om de feiten op een rijtje te krijgen. De uiteindelijke val van het Romeinse Rijk vond plaats op 29 mei 1453. Dat geschiedde toen de troepen van de Ottomaanse Sultan Mehmed II Constantinopel, het huidige Istanbul, innamen. De ondergang van het Romeinse Rijk was daarmee dus niet het gevolg van ongecontroleerde migratie die van binnenuit de verhoudingen op scherp zette, maar van een bewust geplande en goed gecoördineerde militaire aanval van buiten.

De val van Constantinopel betekende het einde van de Romeinse staatkundige onafhankelijkheid die in totaal zo'n 2200 jaar had geduurd. Dat is uitzonderlijk. Andere concurrerende wereldrijken uit die tijd - zoals dat van de Parthen of van de Sassaniden - hielden het beduidend korter vol. Kennelijk hadden de Romeinen hun zaakjes over het algemeen dus niet slecht, maar juist erg goed op orde.

Voor een deel kwam dat omdat de Romeinen op grote schaal gebruikmaakten van niet-Romeinse strijdkrachten. Het ging daarbij in de latere periode van de Romeinse geschiedenis vaak om huurlingen die afstamden van migrerende stamverbanden. In wezen waren het arbeidsmigranten. Per saldo waren zij dus niet degenen die verantwoordelijk waren voor de val van het Romeinse Rijk, maar juist voor het voortbestaan ervan.

undefined

Volksverhuizingen

En hoe zat het dan ook alweer met die volksverhuizingen in West-Europa in de tijd van de vroege Middeleeuwen? Ook daar is het verhaal aanzienlijk genuanceerder dan de retoriek van Rutte doet vermoeden.

Het West-Romeinse Rijk hield op te bestaan in 476 na Christus omdat er geen nieuwe keizer meer werd benoemd. Dat Rijk is dus niet ten val gekomen, maar heeft simpelweg opgehouden te bestaan.

Het is zeker waar dat migrerende stamverbanden zoals de Vandalen, de Visigothen, de Franken en later de Ostrogothen een bepalende rol speelden bij de geleidelijke transformatie die zich toen voltrok. Toch hebben dat soort groepen niet systematisch de val van het Romeinse Rijk nagestreefd. Ze wilden juist in de laat-Romeinse-samenleving integreren. Dat verklaart ook waarom ze telkens opnieuw bereid waren om hun eigen legers in te zetten om de vuile klusjes van de Romeinen op te knappen.

undefined

Integratie-machine

Dat al die migrerende stamverbanden dachten een plekje te zullen vinden binnen de grenzen van het Romeinse Rijk, was geen gekke gedachte. Een belangrijke reden waarom het Romeinse Rijk zo lang succesvol is geweest, lag besloten in het feit dat het één grote integratie-machine was. Dat kon ook nauwelijks anders. Vanaf het moment dat mythische stichters van de stad (Romulus en Remus) als vondelingen aanspoelden op de plek waar later Rome ontstond, is Rome altijd een stad, en later een staat, geweest waar het krioelde van mensen met een zeer uiteenlopende culturele, religieuze en etnische achtergrond.

De Romeinen gingen daar over het algemeen losjes en ontspannen mee om en maakten er ook in demografische zin goed gebruik van, want ze konden de toestroom aan mankracht goed gebruiken. Ze integreerden overwonnen volkeren door de goden van die volkeren in hun eigen pantheon op te nemen. Daarnaast maakten ze strategisch en selectief gebruik van het Romeinse burgerrecht. Het beleid aan de grenzen hield daarmee gelijke tred en was open en flexibel.

undefined

Doemscenario

De Romeinse geschiedenis op deze wijze overziend, rijst dus een beeld op dat op alle punten fundamenteel verschilt van het doemscenario dat Rutte schetst.

Rutte's geschiedvervalsing komt overigens niet uit de lucht vallen. De premier probeert ons angst in te boezemen om zijn eigen angst te verbloemen. In de peilingen wordt de VVD immers ter rechterzijde ingehaald door de PVV. Dat is niet zo vreemd want met zijn politiek van symptoombestrijding en gebrek aan langetermijnvisie biedt de VVD geen enkel alternatief. Over een vermeende analogie met de val van het Romeinse Rijk hoeven we ons dus geen zorgen te maken. Over een verdere terugval van de VVD wel.

undefined