Rugpijn / De trucjes van de rug

Van Wingerden is directeur van het Spine and Joint Centre in Rotterdam. Dit revalidatiecentrum propageert een nieuwe benadering van rugklachten die vruchten lijkt af te werpen. Enkele uitbehandelde rugpatiënten die veel pijn leden en arbeidsongeschikt waren verklaard, zijn dankzij de Rotterdamse aanpak weer volledig aan het werk. ,,Onze behandeling slaagt niet bij iedereen'', haast de directeur zich te zeggen. ,,En je moet nooit gouden bergen beloven. Maar de eerste resultaten zijn hoopgevend.''

De therapie, sinds twee jaar beschikbaar voor mensen met zeer ernstige rugklachten, is erop gericht de functie van de rug te herstellen. Maar wat ís die functie? Volgens sommigen dient de rug om het lichaam te verlengen, zodat er ruimte ontstaat voor de organen. Volgens anderen vormt hij het basismateriaal waaraan het hoofd en de ledematen worden gemonteerd. Weer anderen menen dat de rug het zenuwstelsel beschermt, of dat hij ons in staat stelt om te bukken.

,,Plausibele verklaringen'', meent Van Wingerden. ,,Maar mensen vergeten vaak dat de rug ook een belangrijke functie heeft bij het lopen. Bij die activiteit dient de rug beweeglijk te zijn, terwijl hij bij het bukken en tillen juist stabiel moet zijn. Op die twee eigenschappen, mobiliteit en stabiliteit, concentreren wij ons.''

Over de loopfunctie van de rug wordt al lang gespeculeerd, maar pas in de jaren zeventig heeft Serge Gracovetski de ideeën op papier gezet. Deze Frans-Canadese natuurkundige, met rugpijn, kreeg van zijn therapeut zo'n rammelende verklaring te horen over de oorzaak van zijn klachten dat hij besloot zelf onderzoek naar de rug te gaan doen. Hij ontdekte dat de wervelkolom tijdens het lopen bij elke stap een beetje in elkaar draait -als een vaatdoek die wordt uitgewrongen. Tijdens die draaiing slaat de wervelkolom energie op. Deze energie komt vrij bij de volgende stap, want dan verloopt de draaiing in tegengestelde richting. Dankzij deze truc lopen we energetisch zeer efficiënt, meende Gracovetski. Raakt deze functie verstoord, dan zou dat resulteren in blijvende rugpijn.

Minstens zo belangrijk als de mobiliteit lijkt de stabiliteit van de rug. Twee Australische neurologen, Carolyn Richardson en Paul Hodges, hebben onlangs een spiertje beschreven dat hierbij een grote rol speelt: de multifidus. Dit spiertje loopt vlak langs de wervelkolom, in de vorm van losse segmentjes die afzonderlijk aan een wervel vastzitten. Een paar milliseconden voordat het hoofd, de romp of de ledematen een beweging maken, spant de multifidus zich aan, tegelijk met de dwarse buikspieren. Op die manier wordt de romp gestabiliseerd. Blijft deze gecoördineerde actie achterwege, dan komt het rugweefsel tijdens de verdere beweging onder grote druk te staan. Uiteindelijk zou ook dat weer chronische klachten opleveren.

Het functionele rugmodel heeft grote praktische waarde, denkt Van Wingerden, in wiens centrum inmiddels tweehonderd rugpatiënten volgens de nieuwe inzichten zijn behandeld. ,,We behandelen alleen patiënten die er zeer slecht aan toe zijn en die nergens anders vooruitgang hebben geboekt. We trainen de coördinatie van de rugspieren en de multifidus, zodat patiënten die weer goed gaan gebruiken. Als het nodig is geven we ook fysiotherapie, manuele therapie of medicatie tegen de pijn. Verder krijgen de patiënten psychologische begeleiding en een cursus over de rug. De therapie duurt twee maanden; elke week twee dagdelen. Na afloop coördineren de patiënten hun spieren beter. En sommige afgekeurden kunnen na jaren weer aan het werk. De behandeling werkt in veel gevallen wonderbaarlijk goed, tot onze eigen verbazing.''

Hier past overigens wel enig voorbehoud. Zo wordt nog hard gewerkt aan cijfers voor de wetenschappelijke onderbouwing. Verder betwijfelen sommige rugspecialisten of een coördinatietraining werkelijk bij alle verschillende patiënten de oplossing kan zijn. En het is de vraag of een behandeling die bij mensen met zeer ernstige rugpijn werkt, ook verlichting biedt aan mensen met huis-, tuin- en keukenrugpijn.

Van Wingerden kent de tegengeluiden, maar blijft optimistisch. ,,We moeten constateren dat fysiotherapeuten, manueel therapeuten, oefentherapeuten en chirurgen elk maar een deel van de rugklachten kunnen oplossen. Langs die wegen komen we niet veel verder. Ik denk daarom dat de tijd rijp is voor een nieuwe benadering. Gelet op de hoopvolle resultaten die we binnen korte tijd hebben behaald, zie ik het nog niet zo somber in.''