Rode restanten
Aan het eind van de jaren negentig zag het er naar uit dat GroenLinks op weg was naar de macht en dat Paul Rosenmöller in de voetsporen zou treden van zijn Duitse geestverwant Joshka Fischer.
Van de paarse coalitie was de glans af na de Nacht van Wiegel in 1999; een combinatie van CDA, PvdA en GroenLinks leek een denkbaar alternatief. Maar was het ook een reële mogelijkheid? De geschiedenis leert dat in Nederland een kabinet nooit uit het niets verschijnt. Meestal gaat er onttrokken aan het oog van de buitenwereld een fase aan vooraf, waarin de potentiële partners nagaan of zij voldoende vertrouwen in elkaar hebben en programmatisch door één deur kunnen.
Zo ontmoetten de leiders van PvdA en VVD, Kok en Bolkestein, elkaar voor het eerst eind 1993 in de informele sfeer tijdens een lunch ten huize van de liberaal Frank de Grave in Amsterdam. De bijeenkomst was een opzetje van De Grave en de sociaal-democraat Ed van Thijn. Zij waren beide voorstander van een paarse coalitie en om de weg daarvoor vrij te maken vonden ze dat de politieke leiders van hun partijen elkaar beter moesten leren kennen.
Van Thijn was ook al opgetreden als peetvader van het derde kabinet-Lubbers van CDA en PvdA, waarvoor hij de weg baande samen met de christen-democraat Jan de Koning en de communicatiedeskundige Ruud Koster, een gepensioneerde reclameman, voormalig campagne-adviseur van de PvdA en bevriend met Jan de Koning. In 1988 organiseerden zij enkele bijeenkomsten in de kamer van de Rotterdamse burgemeester Bram Peper op het stadhuis. In het boek 'De rogge staat er dun bij' van Pieter Kroeger en Jaap Stam is te lezen dat de leiders van beide partijen, Kok en Lubbers, het verloop van de gesprekken op afstand nieuwsgierig volgden. Zij waren er zelf niet bij. De verkenners die aan de gesprekken deelnamen behoorden tot de elite van hun partijen, zoals Elco Brinkman, Ernst Hirsch Ballin van het CDA, Peper en Kees Schuyt van de PvdA.
De Koning, Van Thijn en Koster bleven zich intensief met hun petekind bemoeien, toen dit in een moeizame fase van zijn bestaan raakte. Ze belegden zelfs sessies op het Catshuis om de stroeve verhoudingen weer vlot te trekken. Aan een mogelijke coalitie van CDA, PvdA en GroenLinks ging ook zo'n voorfase vooraf, waarin vertegenwoordigers van de drie partijen op verschillende niveaus onderzochten of samenwerking in het verschiet lag. Rosenmöller beschrijft deze ontmoetingen in zijn boek 'Een mooie hondebaan'. Tussen de regels door blijkt dat hij er weinig fiducie in had de Hollandse Joshka Fischer te worden. ,,Wij kregen wel eens te horen dat we iets te redelijk waren, maar voor de klassieke achterban van het CDA in Overijssel waren wij nog steeds de restanten van het communisme.''Daar had hij gelijk in. Er zijn nogal wat christen-democraten die met iedereen gezien willen worden behalve met GroenLinksers. Maar misschien hadden PvdA en CDA de partij getalsmatig nodig en kon GroenLinks in rood-groen de rol spelen die D66 in paars speelde.
Ondanks de geringe liefde op het gevoelsmatige niveau beijverde Koster zich in de voorfase om de drie partijen aaneen te smeden. ,,Ik heb hem een enkele keer gesproken zonder het idee te hebben dat hieruit nu een grote doorbraak zou voortvloeien,'' aldus Rosenmöller, die beschrijft hoe hij eens samen met Koster en CDA-voorzitter Marnix van Rij een gesprek voerde in het Hilton hotel in Amsterdam, toen zij aldaar werden 'betrapt' door Felix Rottenberg. ,,Ten minste, dat gevoel had Felix. Er was echter niets geheimzinigs aan. Als dat het geval zou zijn, was het Amsterdamse Hilton wel een heel verkeerde plek om af te spreken.'' De gesprekken in deze sfeer hielden volgens Rosenmöller op, toen in het CDA een leiderschapscrisis uitbrak en Van Rij en De Hoop Scheffer het veld moest ruimen. Daarop schrijft hij: ,,De turbulente ontwikkelingen die volgden deden de rest.''
De tien bekendste politici die van het katheder in de Tweede Kamer overstapten naar een zeepkist in de media:
1. Paul Rosenmöller (GL-IKON)
2. Hans Hillen (CDA-Elsevier
3. Felix Rottenberg (PvdA-Nova)
4. Andrée van Es (GL-VPRO)
5. Guikje Roethof (D66-RTL5)
6. Hans Dijkstal (VVD-Financieel Dagblad, Radio West)
7. Marcel van Dam (PvdA-VARA)
8. Hans van Mierlo (D66-VARA)
9. W. Sorgdrager(D66-Trouw)
10. Theo Joekes (VVD-Trouw)
Reacties? parlement@trouw.nl
