Column
Respect voor de leraar is belangrijker dan een veertiende maand
De PvdA wil de status en het salaris van docenten flink opvijzelen. Door ze een veertiende maand salaris te geven, zouden leraren een loonsverhoging krijgen van zo'n 10 procent. Dat stelde Diederik Samsom in een toelichting op het Actieplan docent dat hij gisteren presenteerde.
Wil je de status van de leraar verhogen dan zul je allereerst op je woorden moeten letten: een veertiende maand extra. Het gaat mij niet om de hoeveelheid geld die een leraar zo meer krijgt, maar om het gebaar: op deze manier geformuleerd is dit geen structurele salarisverhoging, maar een extraatje omdat de leraar het zo zwaar heeft. Hoe zielig moeten ze zijn om hoeveel extraatjes nog te krijgen?
Bovendien is het bijna denigrerend te denken dat de problemen in het onderwijs met alleen extra salaris zijn op te lossen. Afgelopen jaar heb ik een journalistiek onderzoek gedaan naar zingeving op de werkvloer. Uitgaande van de verschillende betekenissen van zin - zie kader - hebben we gekeken naar verschillende branches. We hebben ook een ronde-tafelbijeenkomst belegd met vertegenwoordigers uit het onderwijs.
Wat daarbij vooral opviel, was dat bijna elke leraar zijn werk zinvol vond, zoals Gude noemt: achter de oorspronkelijke doelen van zijn werk stond - bij de bankenbranche was dit wel even anders. Af en toe dook zelfs het ouderwetse woord roeping op - en wie geroepen is, heeft geen veertiende maand nodig. Wel iets anders: respect, waardering, autonomie, erkenning, vrijheid misschien, en, niet te vergeten: energie.
Tekst loopt door onder afbeelding.
Hebben we nog zin in ons werk?
Dat onderzoekt Peter Henk Steenhuis in een serie columns. Daarbij maakt hij gebruik van de inzichten van de in 2015 overleden 'Denker des Vaderlands' René Gude (1957-2015).
Gude onderscheidde vier soorten zin. De eerste noemt Gude het Zinnelijke, het lekkere, het lijfelijke aspect, het lustvolle. De tweede het zintuiglijke, het esthetische. De derde het zinrijke. Gude: 'We ervaren zin, doordat we volzinnen maken, in staat zijn te verwoorden wat we beleven, ervaren, maken, doen. Dit is de meest letterlijke vorm van zingeving door betekenisgeving.' Als laatste onderscheidt Gude het zinvolle, dat je bijvoorbeeld achter de doelstelling staat van de ondernemingen waar je werkt.
Energie
Mijn ervaring sluit aan bij een reactie op de Trouwsite: "Mensen uit het onderwijs haken af door de regelgeving en alle eisen en administratie, van de inspectie, het ministerie, ouders etc. Ze zijn allemaal overbelast."
Tijdens het gesprek met vertegenwoordigers uit het onderwijs hoorde ik een prachtig voorbeeld. Een directeur van een basisschool had ontdekt dat een van zijn leraren die vroeger tijdens lessen over het heelal zijn klaslokaal helemaal vol hing met prachtige foto's dat tegenwoordig niet meer deed. De directeur vond dat jammer. Reactie docent: 'Ik heb er de energie niet meer voor.' Waarom niet? Regelgeving, eisen, administratie.
Energie is een woord dat past in de lijfelijke variant van zingeving, het zinnelijke, het lichamelijke. Deze kant van zingeving is bijna taboe: het lekkere, het fysieke, het lichamelijke - help, het gaat toch niet over seks? Maar de gesprekken die ik over zingeving voerde, eindigden bijna allemaal over de zinnelijke variant van zingeving: waar is mijn lust voor het lesgeven gebleven? Waarom krijg ik de flow niet meer, die ik vroeger ervoer? Waarom ben ik zo moe?
Respect
Al een aantal jaar geleden kwam uit het 'Mercers what's working onderzoek 2011', uitgevoerd onder 1.800 werknemers: "Salaris verliest het van respect." Werknemers staren zich tegenwoordig niet langer blind op het salaris. Respect krijgen op de werkvloer is het meest van invloed op de tevredenheid.
Misschien is de vraag hoe een leraar weer respect en waardering krijgt belangrijker dan de vraag of hij een veertiende, vijftiende of zestiende maand krijgt. Is bezinning op de regelgeving, de administratie en alle eisen van de inspectie, het ministerie, én ouders wellicht niet veel zinniger?
Bezinning is volgens Gude eveneens een zingevende activiteit, het is woorden vinden voor de taken die je moet uitvoeren. Proberen te formuleren wat de kern is van jouw werk. Is dat ervoor te zorgen dat een leraar zijn administratie op orde heeft? Aan de eisen van de inspectie voldoet? Goed scoort? Zijn die eisen in beton gegoten, of kan de leraar daar een eigen invulling aan geven, en zo ja hoe?
undefined
Wat willen we eigenlijk precies van een leraar? Dat hij leerlingen klaarstoomt voor banen die in de toekomst door robotten worden uitgevoerd? Of dat hij een kind voorbereidt op een maatschappij die we allemaal niet kennen. En is daarbij iets als Bildung niet veel belangrijker?
Zo lang deze vragen niet grondig gesteld worden, en we daarbij niet goed luisteren naar de leraren zelf, heeft een veertiende maand niets met status of respect te maken maar is het een denigrerende fooi waarmee we de leraar proberen af te kopen.
