Republikeinse kandidaten zijn de 'Hunger Games' zat

Bijna alle kandidaten waren het met de oud-gouverneur van Florida eens dat de zaken-zender er een puinhoop van maakte. De belofte dat ze allemaal een korte inleiding mochten geven, werd gebroken - in plaats daarvan moesten ze zeggen wat 'hun grootste zwakte' was.

De vragen daarna waren soms ronduit vijandig. Aan oud HP-topvrouw Carly Fiorina: "U wilt 70.000 pagina's aan belastingwetten terugbrengen naar drie. Zeker een heel smal lettertype?" Aan zakenman en tv-persoonlijkheid Donald Trump: "Amerikanen krijgen het beter omdat uw geweldigheid in de plaats gaat komen van de stompzinnigheid en incompetentie van anderen. Is dit een stripversie van een presidentiële campagne?"

Politieke 'Hunger Games'
Er werd vooral geprobeerd de kandidaten op elkaar in te laten hakken, een soort politieke 'Hunger Games', vonden ze zelf. En de presentatoren wisten soms nauwelijks orde te houden tussen de tien kandidaten op het podium.

Zo hoog liep de verontwaardiging op, dat een aantal campagneteams zondag in Virginia, niet ver van Washington DC, bijeenkwamen om te bespreken wat voor eisen ze zullen gaan stellen aan de volgende debatten. Daarmee zouden ze het landelijke bestuur van de Republikeinse partij, dat tot nu toe de onderhandelingen met tv-stations heeft gevoerd, buiten spel zetten. Onder andere de twee koplopers in de peilingen, Donald Trump en oud-neurochirurg Ben Carson, hadden op die vergadering vertegenwoordigers.

Of die kandidaten één lijn zullen trekken, is overigens de vraag, want hun belangen zijn verschillend. Mensen als senator Lindsey Graham en gouverneur van Louisiana Bobby Jindal, die tot nu toe in een veel minder goed bekeken 'voordebat' zaten omdat ze te laag scoren in de peilingen, willen natuurlijk graag een groot debat met alle 14 kandidaten, of anders twee debatten met zeven, willekeurig verdeelde kandidaten. Volgens de Washington Post voelt Donald Trump voor een debat met minder mensen, terwijl Ben Carson die veertien wel ziet zitten.

Positief Republikeins
Mogelijk gaan de kandidaten ook eisen dat er vragenstellers komen die niet wantrouwend staan tegenover alles wat Republikeins is, iets waar ze de meeste grote media-organisaties van verdenken. "Waarom zeggen we niet vanaf nu dat als je nog nooit van je leven hebt gestemd in een Republikeinse voorverkiezing, je geen Republikeins voorverkiezingsdebat mag presenteren?" vroeg senator Ted Cruz, die tijdens het debat groot applaus kreeg voor een opsomming van de vragen die hij belachelijk had gevonden.

Het partijbestuur, het Republican National Committee, doet zijn best om greep te houden op de campagne. Voorzitter Reince Priebus maakte bekend dat de afspraak voor een debat in februari met NBC, het zusternetwerk van CNBC, voor straf is opgeschort. Maar veel meer kan hij niet doen. De tv-zenders willen nog wel onderhandelen over de vorm en lengte van debatten, maar niet over wie de vragen mag stellen en wat voor vragen dat zijn. Het zou hen van elke journalistieke geloofwaardigheid beroven.

Een enkele kandidaat vindt dan ook dat je niet moet zeuren. "Als je het op dat podium niet redt", zei Chris Christie, gouverneur van New Jersey, "dan red je het helemaal niet tegen Hillary Clinton."
En met de journalistieke geloofwaardigheid is het minder slecht gesteld dan de kandidaten zeggen, schrijft Brian Beutler in The New Republic. Hij zette alle vragen die woensdag aan de kandidaten werden gesteld op een rij, en vond dat de overgrote meerderheid daarvan heel inhoudelijk was.

Feiten checken
Op die vragen antwoordden de kandidaten bovendien soms bepaald niet inhoudelijk. Geconfronteerd met de berekening dat zijn belastingplan alleen uit kon als de federale overheidsuitgaven met 40 procent zouden worden gekort, kon Ben Carson niet meer uitbrengen dan dat het niet zo was, 'als je alle feiten op tafel hebt'.

En Carly Fiorina klonk goed ingelezen in de recente economische geschiedenis toen ze zei dat bij het enorme banenverlies in de eerste termijn van Barack Obama's presidentschap bijna alleen vrouwen de dupe waren. Maar aan het eind van Obama's termijn was het banenverlies van het begin (dat je hem moeilijk kunt verwijten, hij begon midden in een crisis) alweer omgezet in een toename, voor mannen bijna net zoveel als voor vrouwen. Dat zocht factcheck-organisatie Politifact al uit in... 2012, toen Mitt Romney hetzelfde zei.

Dat soort nuances en factchecks komt altijd pas na een debat, niet tijdens. En daardoor blijven die debatten een lastig fenomeen: journalisten komen niet tot de kern, kandidaten komen niet uit de verf, en de kijkers worden eigenlijk alleen iets wijzer over de persoonlijke uitstraling van een kandidaat.

Dat vinden die kijkers al heel wat. CNBC had er bij het debat 14 miljoen, en dat was voor die zender een record. Of die allemaal later het internet op zullen gaan om na te lezen of het ergens op sloeg wat de kandidaat met zoveel aplomb zei, moet je maar hopen.