‘Renteverhoging op studieleningen is in strijd met VN-Verdrag’
Studentenvakbonden dreigen naar de rechter te stappen als de rente op studieleningen wordt verhoogd, zoals het kabinet bepleit.
De renteverhoging op studieleningen is in strijd met een VN-verdrag dat Nederland heeft ondertekend. Dat komt, zeggen twee studentenorganisaties, omdat de opbrengsten (226 miljoen euro in 2060) niet worden geïnvesteerd in kwaliteitsverbetering van het onderwijs, maar rechtstreeks naar de algemene begroting vloeien. Hoogleraar onderwijsrecht Paul Zoontjens denkt dat de studentenorganisaties een punt hebben, maar zegt dat het VN-verdrag niet bij de rechter afdwingbaar is.
De stellingname dat het extra geld niet ten goede komt aan het onderwijs, is bij uitstek een politieke vraag, zegt Zoontjens, verbonden aan de Universiteit van Tilburg. “Dat kan de rechter niet afdwingen. De overheid is vrij het geld te besteden waaraan het wil.”
Onzekerheid toegenomen
De Eerste Kamer debatteert volgende week, op 28 mei, over de wetswijziging die de rente op studieleningen verhoogt. Vanaf 2020 wordt gerekend met de 10-jaars in plaats van de 5-jaars-rente. In praktijk betekent het dat studenten iets meer moeten terugbetalen. Bij een gemiddelde studieschuld van 21.000 euro komt het neer op zo'n 5000 euro in totaal. Volgens de coalitie is de renteverhoging noodzakelijk ‘om de financiële houdbaarheid van het stelsel te verbeteren’. Bij de invoering van het leenstelsel in 2015 is de afbetaaltermijn opgerekt van vijftien naar 35 jaar en daardoor is de onzekerheid voor de staat toegenomen.
De gehele oppositie en studentenorganisaties zijn woedend over de renteverhoging, omdat studenten worden opgezadeld met een nog hogere schuld. GroenLinks begon vorige week in samenwerking met studentenvakbonden een petitie om te ageren tegen de nieuwe wet. Dinsdag gaan studenten de straat op om te protesteren.
De onderwijsorganisaties Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) en de Landelijke Studenten Rechtsbureau (LSR) dreigen nu naar de rechter te stappen als de wet wordt aangenomen in de Eerste Kamer. In de Tweede Kamer stemde de gehele oppositie tegen de wet. De renteverhoging is volgens de studentenorganisaties in strijd met het VN-verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten. Daarin staat dat het hoger onderwijs ‘geleidelijk aan kosteloos moet worden gemaakt’. Nederland heeft dit verdrag geratificeerd.
Ter verantwoording roepen
Zoontjens: “Het klopt. Er staat in het verdrag dat lidstaten ervoor moeten zorgen dat het onderwijs niet duurder wordt. Het is een verplichting, maar je kunt het niet via de rechter afdwingen.” In de politieke context is het VN-verdrag volgens de hoogleraar echter wel belangrijk. “Het parlement kan de regering ter verantwoording roepen en vragen het verdrag na te leven.”
Het Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten van de Universiteit Utrecht onderzocht al eens of Nederland het VN-verdrag schendt. Dat was bij de invoering van het leenstelsel in 2015. Zolang het kabinet oog hield voor de kwetsbare groepen door bijvoorbeeld een aanvullende beurs aan te bieden en het extra geld ten goede zou komen aan de kwaliteitsverbetering van het onderwijs, was dat niet het geval, zo oordeelden de onderzoekers.
De studentenvakbonden denken dat een gang naar de rechter nu wel kans van slagen heeft, omdat het extra geld dat vrijkomt door de renteverhoging niet wordt geïnvesteerd in het onderwijs. “De overheid profiteert”, zegt voorzitter van het ISO, Tom van de Brink. Hij hoopt dat de Eerste Kamer met deze conclusies in de hand heel kritisch zal kijken naar de rechtmatigheid van de wetgeving.
Aanvullende beurs
Het is een goed signaal dat de studentenorganisaties hiermee afgeven, meent Zoontjens. “De vanzelfsprekendheid waarmee dit soort besluiten genomen worden, moet er vanaf.”
In een reactie wijst het ministerie van onderwijs op eerdere beantwoording van Kamervragen door minister van Engelshoven. Daarin schrijft ze dat de wetswijziging niet in strijd is met het VN-Verdrag omdat studenten met minder kapitaalkrachtige ouders gebruik kunnen maken van een aanvullende beurs waardoor het onderwijs toegankelijk blijft voor iedereen.
Daarnaast verwacht ze niet dat de rentemaatstaf effect zal hebben in de keuze om een studie te starten of te vervolgen. Over de verdeling van het onderwijsgeld dat vrijkomt na de renteverhoging, doet het ministerie geen uitspraak.
In een eerdere versie van dit stuk werd per abuis gesproken over LSVB dat naar de rechter stapte, dat moet het LSR zijn.
Lees ook:
GroenLinks-Kamerlid Özdil trekt steun voor leenstelsel in: ‘Het is een verrot systeem’
GroenLinks hielp het leenstelsel voor studenten in 2015 aan een meerderheid. Nu moet het van tafel, zegt onderwijswoordvoerder Zihni Özdil van diezelfde partij in een interview met deze krant.
