Commentaar
Regeren loont niet, en dat maakt de formatie moeilijk
Van de liberale premier Cort van der Linden, die precies honderd jaar geleden het stelsel van evenredige vertegenwoordiging invoerde, is de uitspraak: ‘Ik heb de stemmen niet alleen geteld, maar ook gewogen’.
Het eerste is na de Kamerverkiezingen van 2017, ook al moest dat opnieuw ouderwets met de hand, gemakkelijker dan het laatste. Hoe moet je de uitslag van gisteren wegen?
De allesoverheersende conclusie is dat regeren niet loont. Ook van een premierbonus is in de verste verte geen sprake. De niet geringe troost voor premier Rutte is dat zijn partij ondanks een verlies van tien zetels veruit de grootste is gebleven in een sterk genivelleerd landschap. De uitslag doet denken aan die van 1994, toen de kiezers voor het eerst de oude verhoudingen drastisch omwoelden en de regerende volkspartijen CDA en PvdA zwaar verlies toebrachten.
Troost is er niet voor de PvdA. Een verlies van bijna dertig zetels is een ongekende dreun. De kiezer heeft altijd gelijk, maar deze uitkomst is bitter voor een partij die in de crisisjaren de kastanjes uit het vuur heeft gehaald. De bijna knock-out werpt de PvdA hard terug op de vraag naar haar bestaansrecht.
Rutte heeft dus de sleutel van de macht opnieuw in handen gekregen en mag het initiatief nemen bij het vormen van een nieuwe coalitie. Het ligt voor de hand dat hij eerst kijkt naar de oppositiepartijen in het midden die hebben gewonnen, het CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie.
Tweede belangrijke conclusie: in de uitslag laat Nederland zich andermaal kennen als een land waar de gematigde krachten de overhand hebben en houden. Onze samenleving is niet vatbaar voor extremen. De systeemvijandige PVV heeft wel iets gewonnen, maar die winst blijft ver achter bij de op peilingen gebaseerde verwachtingen.
Het is verheugend dat het ‘verkeerde populisme’, zoals Rutte het noemde, hier geen vaste voet aan de grond heeft gekregen, bij lange na niet zelfs. Ook in internationaal perspectief is dit na de Brexit en de verkiezing van Trump van betekenis.
De conclusie dat regeren niet loont zal de kabinetsformatie, die vandaag begint, er niet gemakkelijker op maken. Rutte krijgt weliswaar het initiatief, maar het zal niet meevallen een stevig meerderheidskabinet te vormen. De vraag is of het evenredigheidsstelsel de verstrooiing van de stemmen aan kan.
Van een crisis in het stelsel is geen sprake; zelfs een minderheidskabinet is een reële mogelijkheid. Rutte heeft de afgelopen jaren laten zien met wisselende meerderheden te kunnen regeren.
De mening van de krant, verwoord door leden van de hoofdredactie en senior redacteuren.
