Rajoy moet Sánchez zien in te palmen

De installatie van het Spaanse parlement vandaag wordt overschaduwd door een dreigende politieke impasse. Door het verlies van de absolute meerderheid en de versplintering van het politieke landschap zit de conservatieve demissionaire premier Mariano Rajoy met de handen in het haar.

Hij moet nu de sociaal-democraten aan zijn kant krijgen om te voorkomen dat zij zelf een greep naar de macht doen. Maar zowel een rechtse als een linkse uitweg is zo ongewis dat ook nieuwe verkiezingen niet ver weg lijken.

De afgelopen weken ontving Mariano Rajoy ook de nieuwe partijen Podemos (Wij Kunnen) en Ciudadanos (Burgers) voor verkennende gesprekken. Maar elke toenadering bleef uit. Van het linkse Podemos was dit te verwachten, maar ook de liberale Ciudadanos toonde weinig interesse in samenwerking.

Rajoy heeft daarom nu zeker de sociaal-democratische PSOE nodig om hem aan een meerderheid in de 350 zetels tellende Spaanse Tweede Kamer te helpen. Zijn conservatieve Partido Popular (Volkspartij) zakte namelijk bij de verkiezingen op 20 december van een riant zetelaantal van 186 zetels naar 123. Podemos en Ciudadanos haalden respectievelijk 69 en 40 zetels binnen, de PSOE heeft er 90.

PSOE-voorman Pedro Sánchez laat zich echter niet zomaar inpalmen. Zo bleek vorige week toen hij een tripje naar Lissabon ondernam om daar te lunchen met de kersverse Portugese premier Costa van dezelfde politieke kleur. Hoe was het Costa toch gelukt om in een vergelijkbare politieke patstelling toch een linkse regering van de grond te krijgen, wilde Sánchez weten.

Sánchez maakt er geen geheim van dat hij een 'progressief alternatief' wil. Maar dit kan alleen als Ciudadanos zijn plannen steunt én hij in zee gaat met Podemos. De grote splijtzwam in zo'n constructie is echter de eis van Podemos om in Catalonië een referendum toe te staan over de afscheiding van de regio van Spanje. Nu de Catalaanse pro-onafhankelijkheidpartijen akkoord zijn over een eigen regering is de separatistische dreiging alleen maar toegenomen. Het is een schrikbeeld voor Sánchez.

En zo zou de referendum-eis van Podemos de PSOE weleens in de armen kunnen drijven van de PP, die een harde lijn tegen de afscheidingsplannen voorstaat. En dat ziet Rajoy nu ook het liefst: Een 'grote coalitie' tussen PP en PSOE.

De sociaal-democraten zouden in dit scenario een minderheidsregering van de PP aan het roer laten. Want over echte coalitievorming 'op z'n Nederlands' gaat deze formatie niet, zegt Spanje-expert Jorge Galindo aan de universiteit van Genève. Of het nu links- of rechtsom gaat, meer dan gedoogsteun zit er volgens hem niet in. "Partijen oefenen nu liever invloed uit zonder vuile handen te maken om in de toekomst stemmen veilig te stellen."

De krant El País rept inmiddels al van de meest 'overweldigende politieke verwarring' in 39 jaar Spaanse democratie.

Galindo signaleert ook bezorgdheid onder de Spanjaarden. "Het vormen van een regering met veel partijen is misschien normaal in Nederland, maar niet in Spanje. Ik zie dat vooral jongeren teleurgesteld zijn dat het maar niet lijkt te lukken."

undefined

Wat gaat er gebeuren?

Vandaag worden de nieuwe Spaanse Eerste en Tweede Kamer geïnstalleerd. De stemming over de machtige Kamervoorzitter en consorten is richtinggevend voor de formatie. Ook wijst koning Felipe VI een formateur aan. Na de installatie wordt waarschijnlijk binnen enkele dagen al gestemd over de nieuwe premier. Als Rajoy, zoals verwacht, geen absolute meerderheid krijgt, heeft hij binnen 48 uur nog een kans als meer voor- dan tegenstanders voor hem kiezen. Als dit wederom mislukt zal naar alle waarschijnlijk Sánchez proberen een nieuwe regering te vormen die hij zelf aanvoert. Als het ook niet lukt om een alternatieve regering te vormen, volgen binnen twee maanden nieuwe verkiezingen.

undefined