Raad van State: kabinet en Kamer maken veel te slordige wetten, en dat is gevaarlijk

De raad stelt dat in zijn vandaag gepresenteerde jaarverslag. Voor Thom de Graaf, de nieuwe vice-president van de Raad van State, is het de eerste keer dat hij het jaarverslag ondertekent. De oud-minister en voormalig fractievoorzitter van D66 volgde vorig jaar Piet Hein Donner op.

Wetten worden door parlement en regering gemaakt, vanuit het idee dat alleen deze twee instituten in staat zijn het algemeen belang te vertegenwoordigen en daarmee een norm te stellen voor elke Nederlander. In de praktijk wordt daar echter te weinig rekening mee gehouden, vindt de Raad van State.

Akkoorden met belangenorganisaties worden bijvoorbeeld al te gemakkelijk omgezet in wetgeving. Het algemeen belang wordt echter niet per definitie gediend met de akkoorden over bijvoorbeeld het klimaatbeleid. Daar komt in dit voorbeeld, aldus de Raad van State, ook nog eens bij dat het kabinet mede-onderhandelaar was en zich met andere woorden te zeer committeerde aan het resultaat.

De maatschappelijke verhoudingen worden steeds ingewikkelder, en daarom kan De Graaf wel begrip opbrengen voor deze ontwikkeling. Hij heeft desondanks kritiek. De maatschappelijke ongelijkheid groeit en ook wetgeving kan daar aan bijdragen als bijvoorbeeld deelbelangen in wetgeving worden omgezet. Of wanneer de nog jonge gewoonte om plannen tot wetgeving eerst via internet aan de gehele samenleving voor te leggen verder ingang vindt. Dat geeft namelijk de mondige en digitaal vaardige hoger opgeleiden een voorsprong, stelt de Raad van State.

Flexibel

Wetten beogen vaak een oplossing te vinden voor complexe problemen, en dat kan leiden tot te vage of te ruime normen in de wet. De Raad van State vindt dat daarmee rechters, of in andere gevallen overheden als de gemeenten, in een onmogelijke positie worden gebracht. Van hen wordt gevraagd die normen dan maar verder in te vullen, terwijl zij het algemeen belang niet vertegenwoordigen.

Wetten worden soms ook te ruim geformuleerd met als doel een minister of een andere bestuurder meer beleidsruimte te geven. Als voorbeeld wijst de Raad van State op de al eerder zwaar bekritiseerde verzamelwet om gevolgen van een brexit op te vangen. De Kamer ging destijds mee met de bezwaren van de raad die erop neerkwam dat het kabinet zich veel te veel vrijheden verschafte, zonder dat het parlement er iets over te zeggen zou hebben. Natuurlijk, aldus De Graaf in het jaarverslag, moet een regering flexibel zijn en kunnen inspelen op onverwachte situaties. Het mag echter niet betekenen dat het primaat niet meer bij de wetgever als geheel (dus regering en parlement) ligt.

Wat te doen? Als oplossing beveelt de Raad van State regering en parlement aan nog eens goed na te denken over de manier waarop wetten tot stand komen. Het maken van wetten moet met meer zorg gebeuren. Een wet hoort volgens de raad veel meer te zijn dan een optelsom van deelbelangen.

Lees ook:

‘Politiek handjeklap past de eeuwenoude Raad van State niet.’

De opvolging van Piet Hein Donner hield de Haagse politiek vorig jaar bezig: “Een paleisdrama.”