PvdA: Geef elke werknemer het recht om onbereikbaar te zijn

Even geen mail, telefoon en ook geen appjes van collega’s of van de baas. Dat moet een wettelijk recht worden, vindt de PvdA in de Tweede Kamer. Kamerlid Gijs van Dijk: “Ik vind dat de politiek iets moet doen om een taboe te doorbreken. Als mensen opgebrand raken, is het te laat.”

De PvdA’er geeft een paar cijfers uit onderzoek van TNO: een miljoen Nederlanders heeft last van klachten die wijzen op een burn-out. Van het ziekteverzuim, veroorzaakt door werk, is stress in 36 procent van de gevallen de oorzaak. Bijna één op de vijf werknemers van 25 tot 35 jaar heeft ‘relatief vaak’ last van burn-outklachten.

Stress is beroepsziekte nummer één, zegt Van Dijk: “We zien dit ­probleem al jaren.” Er is druk vanuit het bedrijf om berichten altijd te ­beantwoorden en het is moeilijk voor werknemers om zich daaraan te onttrekken.

Dat is riskant voor werknemers en ook voor werkgevers, meent het Kamerlid. Managers denken dat het efficiënt is dat iedereen altijd bereikbaar is, maar daar staat tegenover dat ziekteverzuim volgens TNO 1,8 miljard euro per jaar kost.

Van Dijk: “De jonge generatie werknemers is opgegroeid met de smartphone en met het idee dat werk en privé door elkaar lopen. Maar op een gegeven moment gaat het mis. Als ­lichaam en geest nooit rust krijgen, raakt de balans verstoord. Het zou goed zijn om na te denken over hoe wij willen leven. Willen we steeds bezig zijn met werk en de baas, of willen we ook een beetje ontspanning?”

Elf uur rust

In de Arbeidstijdenwet staat al het recht op elf uur rust per dag. Van Dijk: “Dat artikel moet worden vertaald naar deze tijd.” Hij stelt voor om ook in de wet te zetten dat een werknemer het recht heeft om buiten werktijd niet te reageren op ­e-mails, telefoontjes of berichtjes van de baas of collega’s.

De Arbeidstijdenwet geldt alleen voor inkomens tot 60.000 euro ­bruto. Ook daarom wil Van Dijk de wet aanpassen. Hij wil dat die geldt voor iedereen, zodat iedereen het recht op onbereikbaarheid krijgt.

Van Dijk weet nog niet welke partijen zijn initiatief steunen. Hij hoopt op ‘een levendig debat in de Tweede Kamer’. De politieke discussie, en daarna wat hem betreft wijziging van de wet, maakt het makkelijker voor werknemers om het onderwerp met hun werkgever te bespreken, stelt hij. “Dit onderwerp leeft breed.”

Altijd bereikbaar zijn zit ons in de genen’

‘24/ 7 bereikbaar zijn is zeer belangrijk in onze markt’, staat er op de website van All-Liquids Piping, een jong bedrijf met tien werknemers, dat industriële slangen en leidingen verhuurt. ‘Als de klant die ene speciale slang echt nodig heeft, en wel nu, dan rijden we gewoon naar het Ruhrgebied, ook op zaterdagochtend!’ belooft het bedrijf.

“Altijd bereikbaar zijn zit in de ­genen van de mensen die hier werken”, zegt directeur Hans van der Pol. “Omdat we een klein bedrijf zijn hangt er een familiaire, vriendschappelijke sfeer. Het is vrij normaal dat we ook buiten werktijd contact hebben. Zo zijn alle medewerkers met elkaar bevriend op Facebook.”

En mocht een medewerker op ­vakantie zijn en Van der Pol wil nog iets weten over een offerte, dan stuurt-ie een appje naar de camping. “We hebben zelfs een collega die tot één dag voor haar bevalling aangesloten bleef. Ze wilde graag op de hoogte blijven. Het is ook niet leuk om na een paar maanden terug te ­keren en er blijkt van alles te zijn veranderd.” Niet dat er helemaal geen grens is. Van der Pol: “Ik bel niet snel ’s avonds na negenen en als we elkaar apps sturen, snappen we heel goed dat iemand niet meteen reageert. Ik kan me heel goed voorstellen dat niet iedereen op zo’n cultuurtje zit te wachten, dat het onder het juk van een chef benauwd kan voelen.”

Hij kan het nooit helemaal zeker weten, zegt hij, maar hij vermoedt dat bereikbaar zijn voor zijn medewerkers geen probleem is, ook al gaat All-Liquids Piping best ver. “Wij vragen mensen om zich op social media fatsoenlijk te gedragen. Daar heb ik niks over te zeggen, dat weet ik wel, toch hamer ik er op. De scheidslijn tussen werk en privé is meer fluïde dan voorheen.”

Bij LINDA. zijn ze er ook weleens niet

‘Geen 9 tot 5-mentaliteit’, staat er vaak als vereiste bij een openstaande vacature. Toch zijn er ook bedrijven met een groeiende behoefte aan het juist wel afbakenen van de werktijden. Zo kampte de redactie van het tijdschrift LINDA. met zoveel uitgevallen medewerkers, dat de leiding van het blad besloot om een ‘tussenjaar’ te nemen. Daar werd ruimte gemaakt voor rust in plaats van rennen.

Coaches werden ingehuurd om de bedrijfscultuur van altijd standby een tandje terug te schroeven. In een interview met jounalistenvakblad VillaMedia zegt LINDA.-hoofdredacteur Jildou van der Bijl: “Sommige collega’s zijn er voor zichzelf heel streng in geworden. Die stappen uit Slack en alle appgroepen van werk als ze op vakantie gaan. En dat vinden we nu normaal.

“Ik wil nog weleens ’s avonds en in het weekend werkmail versturen, maar ik wil niet dat mensen zich verplicht voelen meteen terug te mailen. We willen naar een cultuur waarin het duidelijk is dat dat niet wordt verwacht. Leidinggevenden moeten het goede voorbeeld geven. Daarom zet ik er soms bij: voor na het weekend.”

Het bereikbaarheidssyndroom is geen exclusief Nederlands verschijnsel. In Duitsland hoeven medewerkers van autoconcern BMW in hun vrije tijd niet bereikbaar te zijn en bij concurrent Porsche pleitte de ondernemingsraad ervoor om e-mails van collega’s te wissen als die buiten werktijd verstuurd worden. Bij Volkswagen worden volgens Der Spiegel al de mailservers uitgeschakeld, zodra de reguliere werktijd erop zit.

Over arbeidsethos wordt wereldwijd zeer verschillend gedacht. In ­Japan is lang overwerken een teken dat je als werknemer goed bezig bent, terwijl doorwerken tot in de late uurtjes in Scandinavië wordt ­opgevat als een signaal dat je je werk niet goed op orde hebt.

Marle Martens (32), musical-actrice, Amsterdam

“Ik zou onbereikbaar zijn wel prettig vinden, dan hoef je niet de hele dag standby te staan. Je weet wanneer je werk begint en eindigt, en je hoeft geen verantwoording af te leggen als je niet opneemt. In mijn werk is dat wel anders dan in een kantoorbaan, veel minder erg. In mijn sector hebben vooral actrices die veel kleine projecten doen er last van dat ze altijd bereikbaar moeten zijn. Ik doe één grote voorstelling, dus is het contact buiten werktijd minder. Ik moet wel bereikbaar zijn voor het geval de tijden van een voorstelling veranderen.”

Guus Mulder (57) , leraar, Katwijk

“Soms beantwoord ik een e-mail ’s avonds, als ik toch nog met werk bezig ben. En als het echt noodzakelijk is, doe ik het ook, maar meestal kan een mail wel een dag wachten en is het gewoon ‘nee’. Ik word er niet op aangesproken als ik het niet meteen doe, dus ik voel geen druk. Er is een tijd van werk en een tijd van rust. Ik werk op een christelijke school, daar worden die principes ook gehanteerd. Daar komt het denk ik ook vandaan, dat het bij ons nauwelijks voorkomt dat je buiten werktijd gestoord wordt. Tenzij het noodzakelijk is.”

Dennis Jansen (51), adviseur kantorenmarkt gemeente Zwolle, Zwolle

“Ik moet de hele dag bereikbaar zijn voor mijn werk, maar het komt niet veel voor dat ik gebeld word. Ik vind het prima werken zo. Als ik niet bereikbaar wil zijn, zet ik mijn telefoon uit. Ik vind het prettig om buiten werktijd niet gestoord te worden, ik heb namelijk zes kinderen. In principe wordt dat prima gevonden. Je weet wanneer je bereikbaar moet zijn en je moet inschatten wanneer je iets kunt verwachten. Dit wist ik twintig jaar geleden natuurlijk nog niet, toen was ik altijd bereikbaar.”

Monique Schrijver (45), programmaleider bij Vermogensfonds, Amsterdam

“Ik heb er geen last van dat ik altijd bereikbaar ben. Als ik thuis een mailtje binnenkrijg dat makkelijk af te handelen is, dan werk ik het snel weg. Zo kan ik mijn werk goed organiseren. En als het niet urgent is, laat ik het. Het is goed om een grens te trekken. Ik weet bijvoorbeeld wel van collega’s dat ze het niet prettig vinden dat ze altijd bereikbaar moeten zijn. Ik weet niet of daar een wet voor gemaakt moet worden, maar het is belangrijk om de regie in handen te houden. Een werkgever kan daar ­rekening mee houden.”

Lees ook:

Door ziekteverzuim lekt een half miljard euro weg uit de zorg

Sinds het vorige kabinet in 2012 grootschalige bezuinigingen en hervormingen in de zorg aankondigde, is het ziekteverzuim sterk gestegen. In 2017 zat bijna 6 procent van verpleegkundigen, therapeuten, artsen, psychologen en ander zorgpersoneel ziek thuis. Langdurig verzuim kostte de zorgsector alleen in dat jaar al 567 miljoen euro.