Publieke sector zwijgt over eigen nut
Woningcorporaties, ziekenhuizen en onderwijsinstellingen slagen er slecht in hun maatschappelijk nut voor het voetlicht te brengen. Daarmee ondergraven ze hun draagvlak. "We weten eigenlijk niet goed waar ze voor staan", concludeert Robert van der Laan, partner bij accountants- en adviesbureau PwC, na een uitgebreide analyse van 78 jaarverslagen in de publieke sector.
De onderzoekers waren verbaasd hoezeer die sector achterloopt bij beursgenoteerde bedrijven. Die namen ze eerder onder de loep op basis van de nieuwe internationale standaard (Integrated Reporting) voor het rapporteren door ondernemingen, waarvoor de Britse prins Charles een lans heeft gebroken. Bedrijven laten veel meer de samenhang zien tussen hun maatschappelijke betekenis en prestaties. Maar vier op de tien publieke organisaties in Nederland doen hun strategie uit de doeken. Slechts acht procent heeft doelen gekoppeld aan meetbare indicatoren. Ze lopen risico's, bijvoorbeeld met derivaten, zonder daarover concreet verantwoording af te leggen.
De kloof met de buitenwereld is volgens Van der Laan een fundamenteel probleem. Hun bestaansrecht beschouwen ze als vanzelfsprekend. "Je zou verwachten dat publieke organisaties veel meer nadenken en communiceren over hun publieke legitimatie. Ze laten te weinig zien van waar het echt bij hen omgaat: de kwaliteit van schooldiploma's, zorg en huisvesting."
Geen inzicht in dilemma's en keuzes
De hele zomer brachten zes, zeven PwC-mensen door in een 'war room' met wat Van der Laan 'maatschappelijk nuttige slavenarbeid' noemt; het doorspitten van soms vuistdikke jaarverslagen. Onder het motto van meer transparantie bevatten die vaak een ondoordringbare brij aan informatie. De conclusie: het echte verhaal ontbreekt. Het brede publiek krijgt geen inzage in dilemma's en keuzes. Dat is des te belangrijker nu de publieke sector door falen en bezuinigingen onder het vergrootglas ligt. Bezuinigingen zullen over de organisaties heen rollen, als ze niet het heft in handen nemen, waarschuwt hij. Die urgentie is volgens PwC niet te merken. "Ziekenhuizen staan onder druk van zorgverzekeraars om zich meer te specialiseren en te excelleren, maar in jaarverslagen zie je niet terug hoe ze zich willen onderscheiden. In hun missie en strategie lees je allemaal hetzelfde, het lijkt bijna standaard."
De sector heeft de afgelopen jaren grote veranderingen doorgemaakt. Organisaties zijn gefuseerd tot conglomeraten in onderwijs, zorg en volkshuisvesting, met complexe financiering zoals derivaten. "Kijk je alleen naar cijfers, dan zie je noch de onderliggende waarde noch de toekomstige risico's. Die risico's zijn er alleen al door mensen uit verschillende organisaties te laten samenwerken", waarschuwt hij.
Bovendien moeten ze rekening houden met meer en meer verschillende belanghebbenden. En de politiek roert zich. "Die wil kwaliteitsverhoging en weten hoe duurzaam je het publieke geld besteedt." Keuzes zijn daarmee onontkoombaar , evenals het debat voeren over maatschappelijke verantwoordelijkheid, meent Van der Laan. "Je moet voorkomen dat het maar verhaaltjes zijn. Een goed verslag kan de aftrap van het debat zijn. Je hebt de risico's op tafel en kijkt nog scherper naar kwaliteit. Je creëert een bezinningsmoment."
undefined
Slechte score op duurzaamheid
Het grootste verschil met het bedrijfsleven is het gebrek aan informatie van de publieke organisaties over hun prestaties op het gebied van duurzaamheid. 95 procent beperkt zich in de jaarverslagen tot de verplichte nummers, de meldingen over hun vorderingen rond milieu en diversiteit. Driekwart beschrijft algemene risico's, maar de meerderheid rept met geen woord over specifieke dreigingen, zoals bezuinigingen en stelselwijzigingen.
