Protestantse Kerk heeft 1 miljard op de bank
De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is veel rijker dan gedacht. Naar schatting staat er bij elkaar opgeteld bijna een 1 miljard euro op de bankrekeningen van alle plaatselijke kerken.
Het gaat hier om geld dat meteen te pinnen valt. Tel je gebouwen, landerijen, pensioenfondsen en beleggingen mee, dan valt dit bedrag nog veel hoger uit. Tot die verrassende conclusie komt socioloog Marten van der Meulen van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in het rapport 'Krimpende middelen en toch vitaal'."Er is veel meer geld beschikbaar dan wij van tevoren gedacht hadden", schrijft Van der Meulen.
Ingewikkelde structuur
Het geld in de kas van de kerk is nooit eerder op deze manier in kaart gebracht. De reden daarvoor is dat de Protestantse Kerk erg ingewikkeld in elkaar steekt, met verschillende bestuurslagen, colleges en kerken die plaatselijk grote autonomie hebben.
In zijn onderzoek bekeek Van der Meulen alleen de drie noordelijke provincies Friesland, Drenthe en Groningen. Op de bankrekeningen van de noordelijke protestantse kerken staat 151,7 miljoen euro. Ter vergelijking: Ajax had eind 2014 naar schatting 95 miljoen euro op de bank staan. Trek je de conclusies uit het onderzoek door naar de alle kerken in heel Nederland, dan beschikt de kerk over 1 miljard euro, zo denken kerkelijke financiële experts.
Ongelijke verdeling
Lang niet elke plaatselijke kerk is overigens schatrijk. "Er is nogal een ongelijke verdeling van geld en goederen over plaatselijke gemeentes", aldus Van der Meulen. Naast schatrijke kerken, zijn er heel arme gemeenten die geen predikant meer kunnen betalen. Opvallend is dat vooral hervormden in Friesland, Drenthe en Groningen veel geld hebben (de PKN ontstond uit een fusie tussen hervormden, gereformeerden en lutheraren).
Gereformeerde kerken hebben gemiddeld 593 euro per lid beschikbaar, terwijl hervormde kerken gemiddeld bijna 3.000 euro per lid bezitten, met uitschieters tot meer dan 40.000 euro. Dat hervormde kerken rijker zijn komt doorgaans door hun oudere geschiedenis. Ook zijn de Friese kerken een stuk rijker dan die uit Groningen en Drenthe.
Volgens de onderzoekers werpen de uitkomsten nieuw licht op de opvatting dat het alsmaar minder wordt in de kerk. "Toen wij het onderzoek startten gingen we er welhaast automatisch van uit dat het op gebied van geld kommer en kwel zou zijn. We waren blij verrast over wat we vonden", schrijft Van der Meulen in het rapport. "Door de bank genomen, is er meer ruimte om te investeren dan mensen op grond van allerlei sombere berichten misschien denken."
Pioniersplekken
Volgens de onderzoeker moet geld besteed worden aan projecten die de kerk toekomstbestending maken. Ze denken daarbij aan nieuwe kerkelijke vormen waarmee de Protestantse Kerk nu al experimenteert, zogeheten 'pioniersplekken'. Ook pleiten ze voor meer samenwerking in de vorm van een 'regionaal stimuleringsfonds'. Op deze manier blijft plaatselijk geld wel in de eigen omgeving.
Kijk je naar de cijfers, dan lijkt het beeld zonnig. De onderzoekers waarschuwen dat de langjarige trends toch minder gunstig zijn. Al jaren loopt namelijk het aantal leden van de Protestantse Kerk terug. Hierdoor vallen er wel degelijk gaten in de begroting. Iets dat vaak wordt opgevangen door te bezuinigen op het aantal predikanten.
Ook inkomsten uit de actie Kerkbalans nemen sinds een aantal jaren af. Een ommekeer van deze ontwikkeling valt niet te verwachten. Mede door deze kennis houden de plaatselijke kerken vaak de hand op de knip. Daarbij nemen de jaarlijkse inkomsten vaak af en willen kerken niet interen op hun vermogen. Nu krijgen de Friese, Groningse en Drentse kerken jaarlijks zo'n 64 miljoen aan inkomsten binnen. Daar staat een ongeveer even grote uitgavenpost tegenover.
