profiel Bas van Toor / Handen af van Bassie

Braafheid is iets wat Bas van Toor in het dagelijks leven niet verweten kan worden. De clown (71) van ruim anderhalve meter lang, met oranje pruik, dopneus en een voorliefde voor slagroomtaartjes, raakte vorige week verzeild in een spektakel op een Brabantse kermis. Toen een jongetje hem aan zijn pruik trok, deelde Bassie hem een oorvijg uit en riep: „Flikker toch op, lul”. Althans, dat is het verhaal van de vader van het ventje, die Bassie aanklaagde voor mishandeling. Bassie zou wel vaker losse handjes hebben gehad, was het gerucht. De clown reageerde met een aangifte van smaad tegen de vader. Het verhaal verspreidde zich intussen over andere kermissen, waar affiches opdoken: ’Wie het oranje haar van Bassie weet te bemachtigen, krijgt een meter bier’. Bassie kan nu alleen nog optreden met politiebescherming.

’Adriaan is acrobaat, en Bassie zit vol kattekwaad’, luidde de openingstune van de successerie, waarvan 150 afleveringen gemaakt werden. De broers Bas en Aad van Toor hebben er nooit een geheim van gemaakt: Aad vertoont de kunstjes, Bas kent de trucs. Bas was het brein achter het miljoenenbedrijf Bassie en Adriaan. Het duo verkocht video’s en kleurboeken en bracht cosmeticaproducten op de markt. Bas wist van de boekhouding van Bassie Producties zo’n troep te maken, dat zelfs de Belastingdienst er geen wijs uit werd. Fraude was daarom uit pure wanordelijkheid nauwelijks aantoonbaar, en Bassie kwam in 2002 tijdens een rechtszaak weg met een boete van 24.000 euro.

Een jaar later brak er weer een rel uit. Tijdens de afscheidstournee van het duo in 2003 werd bij Aad speekselklierkanker geconstateerd. Hij werd bestraald en verloor een deel van zijn tong. Bas bezocht zijn doodzieke broer, met wie hij 47 jaar intensief had samengewerkt, maar twee keer, vertelde Aad aan iedere journalist die het horen wilde. „üf hij is eigenlijk een jan lul, óf hij spoort niet meer.” De ruzie is bijgelegd. Bas liet om zijn imago op te vijzelen de pers meekijken bij zijn bezoek aan kinderen in het ziekenhuis. Aad geniet weer van het leven in Spanje, Bas staat nog dagelijks op de kermis. „Een clown die stopt, die gaat het hoekie om”, vindt Bas. „Hij kan het applaus niet missen”, zegt Aad.

Bas is niet voor één gat te vangen, net zoals zijn jong omgekomen vader. Vader Van Toor zat tijdens de oorlog bij het verzet in Maassluis, en werd begin 1945 opgepakt. De negenjarige Bas zag hem vertrekken naar Tsjechoslowakije, waar Van Toor de ontberingen niet overleefde. „Mijn vader ritselde veel, ook tijdens de oorlog”, vertelde Bas ooit. „Hij zat dan wel in het verzet, maar hij was ook een opportunist. Hij had zo goed voor ons gezorgd, het leek wel of hij aanvoelde dat hij er niet lang meer zou zijn. Na de oorlog lagen er bij ons nog bergen aardappels te spruiten.”

Er braken na 1945 magere jaren aan voor de Vlaardingse moeder Van Toor, en zoons Bas en Aad. Ze moesten rondkomen van 18 gulden per maand. Bas werkte na de lagere school als havenarbeider en schoonmaker, en trad op als conferencier met zijn mondharmonica. Toen zijn zeven jaar jongere broertje Aad van de lagere school kwam, stelde hij deze voor om een acrobatenduo te vormen. Aad, die ’huizenhoog’ tegen zijn broer opkeek, stemde meteen toe.

De doorbraak kwam in 1977, toen Bas en Aad een nummer voor Pipo de Clown schreven, waar zij zelf ook een rol in hadden. Joop van den Ende produceerde de eerste afleveringen van Bassie & Adriaan, en het succes was geboren. Er kwamen tien series voor de Tros, dertig video’s, twintig cd’s, tijdschriften, een geurlijn en zesduizend voorstellingen waar zes miljoen bezoekers op af kwamen. En de opbrengst? ’Alles is voor Bassie.’