‘Privatiseren van de eindtoets is zorgelijke stap en veroorzaakt ongelijke kansen’

Hij wil gelijke kansen voor alle kinderen, maar versterkt ondertussen de marktwerking in het onderwijs. Volgens minister Arie Slob (onderwijs) is er geen ‘noodzaak’ meer dat de overheid zelf een eindtoets voor groep 8 aanbiedt, schreef hij onlangs in een brief aan de Tweede Kamer. Hij wil die taak volledig bij private partijen leggen.

Onderwijsdeskundigen zijn zeer kritisch over dit plan, blijkt uit een rondgang van Trouw. Zeki Arslan, onderwijsspecialist op het gebied van etnische minderheden, noemt het ‘verbijsterend’. “Via een omweg introduceert de minister marktwerking in het onderwijs, zonder dat er goed is nagedacht of dit bijdraagt aan gelijkere kansen voor kinderen. Welk probleem wil hij hiermee oplossen? Welke belangen gaan we hiermee behartigen? Commercialisering brengt problemen met zich mee, dat zie je ook in de discussies over betaald informeel onderwijs. Ik vind dit een hele zorgelijke stap.”

De eindtoets werd jarenlang verzorgd door de overheid, maar sinds 2015 kunnen scholen naast de centrale eindtoets – beter bekend als de Citotoets – kiezen uit vier commerciële toetsen. Het idee is dat scholen zo iets te kiezen hebben en dat concurrentie de kwaliteit verbetert. Volgens Slob voorziet die keuzevrijheid in een groeiende behoefte: in 2015 deed 85 procent van de scholen de centrale eindtoets, vorig jaar was dat nog maar ruim de helft.

Verkeerd toetsadvies

Een belangrijk knelpunt van het huidige systeem is dat twee verschillende partijen de kwaliteit bewaken. Het publieke College voor Toetsen en Examens (CvTE) doet dat voor de Citotoets, de private toetsen zijn ondergebracht bij een onafhankelijke expertgroep. Die tweeledigheid zorgde in mei nog voor flinke problemen: bijna 20.000 achtstegroepers kregen een verkeerd toetsadvies, doordat er een fout was gemaakt met de berekening om de toetsen onderling vergelijkbaar te maken. Het CPB waarschuwde eerder dit jaar dat verschillen tussen toetsen de kansenongelijkheid kunnen vergroten.

Om zo’n situatie in de toekomst te voorkomen, wil Slob alle toetsen onderbrengen bij het CvTE, zodat er straks één club verantwoordelijk is voor het beoordelen en toelaten van nieuwe eindtoetsen en voor de kwaliteit. Dat de centrale eindtoets de overheid dit jaar een kleine vier miljoen euro kostte, speelt volgens een woordvoerder geen rol bij het besluit van Slob om ermee te stoppen. “De privatisering is geen verkapte bezuinigingsmaatregel.”

Welk doel dient deze maatregel dan wel? Het is Rob Martens, hoogleraar onderwijswetenschappen aan de Open Universiteit en directeur van de pedagogische denktank Nivoz, een raadsel. Hij vreest bovendien dat er straks dure, op maat gesneden trainingen voor de verschillende toetsen opduiken die niet alle ouders kunnen betalen. Dat werkt juist kansenongelijkheid in de hand.

“Ik houd mijn hart vast als ik deze plannen hoor”, zegt Martens. “De eindtoets is ooit bedacht als objectief instrument om de kwaliteit van leerlingen te meten, zodat het bakkerszoontje ook naar het gymnasium kon. De toets van de overheid voldeed prima, dus welk probleem wil de minister oplossen? De eindtoets moet niet iets zijn waar je geld mee verdient, en het gedoe zal er niet minder om worden. Dit is een neoliberale trend die we niet moeten willen.”

Commerciële partijen

Hans Luyten, onderwijsdeskundige aan de Universiteit Twente, is het daarmee eens. “Je moet niet overal marktwerking door willen voeren. Het idee is dat scholen zelf het beste product kunnen kiezen, maar in de praktijk hebben hun argumenten daar weinig mee te maken. Die draaien meer om resultaten. Scholen die laag scoren op de centrale eindtoets, stappen vaker over naar een variant.”

Het verbaast Zeki Arslan dat minister Slob telkens herhaalt dat hij voor iedereen gelijke kansen in het onderwijs wil, en er tegelijk marktwerking op loslaat. “Als je kansenongelijkheid fundamenteel wil aanpakken, geef het dan niet uit handen aan commerciële partijen die in de eerste plaats geld willen verdienen. Laten we dat kinderen niet aandoen.”

Het privatiseren van de eindtoets in groep 8, zoals minister Slob wil, is volgens onderwijsdeskundigen een slecht idee. “Je moet niet overal marktwerking door willen voeren.”

Lees ook:

De eindtoets is zijn einde nabij

De eindtoets meet allang niet meer meet wat hij zou moeten meten, vindt onderwijscolumnist René Kneyber. “Na meer dan vijftig jaar moeten we misschien maar eens durven constateren dat het concept de houdbaarheidsdatum heeft overschreden, niet meer doet wat het beoogt te doen en daarmee vermoedelijk meer een instrument ter bevordering van de kansenongelijkheid is geworden dan een wapen ertegen.”