Praktische vertellingen en voorbeelden in het anders gelovig zijn

De schrijver

De Noord-Ierse schrijver, filosoof en theoloog Peter Rollins (1973) houdt ervan om ingesleten geloofsvoorstellingen ter discussie te stellen en daar radicaal andere denkbeelden tegenover te plaatsen. Hij hoopt daarmee te inspireren, uit te dagen, te 'verontrusten' en kiest daarbij onorthodoxe strategieën in liturgie of afgestofte vertelvormen zoals de parabel in 'De orthodoxe ketter en andere onmogelijke verhalen', dat in 2016 in het Nederlands verscheen.

Visie

In 'Verslaafd aan God' valt Rollins met de deur in huis door te beweren dat geloven in een God die gelukkig maakt, niet verschilt van afgoderij. Kerken propageren volgens hem een beeld van een God die de leegte in de ziel vervult, ze verkopen God als geluksproduct, presenteren Jezus als de oplossing. Daarmee verschillen ze eigenlijk niet van de mens die geluk hoopt te vinden in die ene ideale partner, auto of baan. Wanneer mensen hun heil van God gaan verwachten, is 'het enige dat verandert het soort afgod waar we voor buigen'. God gereduceerd tot afgod dus. Begrijpelijk, volgens Rollins, want de mens ervaart een gevoel van incompleetheid. Alleen wordt vaak de cruciale denkfout gemaakt dat dat gevoel van verlies dat ons bestaan bepaalt, weggenomen kan worden. Rollins noemt het een mythe dat je heel en compleet kunt worden, die visie leidt tot verwoesting. Om voorbij de verslaafdheid aan een afgod te komen, moet Jezus niet als de oplossing gezien worden, maar als degene die confronteert met het probleem van onze duisternis en onvervuldheid.

Kernzin

Over wat de ultieme bevrediging wel zou kunnen zijn: 'Niet één die belooft ons compleet te maken en ons lijden weg te nemen, maar één die vreugde belooft midden in onze gebrokenheid en een nieuw leven in het omarmen van onze pijn.'

Uitwerking

Om voorbij de verslaafdheid te komen, kijkt Rollins op een alternatieve manier naar begrippen als godsbeeld, mysterie, kruisiging en nieuwe schepping. In Jezus' boodschap en kruisiging ziet hij hoe daarin oude denk- en rolpatronen worden doorzien en overstegen, waarna de bezeten zoektocht naar een afgod kan worden afgelegd. Het gaat er niet om het mysterie op te lossen, maar in het hart van de wereld te brengen, in de vorm van liefde. De prediker - van het bijbelboek dat in christelijke kringen vaak als ondergeschikt wordt bekeken - begreep het goed. Hij zag dat alles onder de zon zinloos was (verloor zijn afgod), maar ervoer het leven toch als zinvol door het verlies van de afgod te aanvaarden en het leven te omarmen en beamen zoals het is. Wat kan de kerk daarmee? Ze hoeft zichzelf niet af te schaffen, maar kan liturgieën, kunstvormen en verhalen bieden die mensen confronteren met dat 'meer ontregelende soort mysterie', zoals atheïsme voor de vasten, de Omegacursus als tegenhanger van de conservatieve Alphacursus en de kunstzinnige liturgie van Ikon.

Redenen om dit boek niet te lezen

Rollins biedt een radicaal andere weg, wat betekent dat conservatieve en liberale gelovigen er niet zelden van langs krijgen, conservatieven omdat ze te veel vasthouden aan de regels en de wet, liberalen omdat zij te snel kiezen voor een morele, uitgeklede betekenis. Leerzaam, maar zeker niet comfortabel. Zijn verbeelding slaat soms op hol, bijvoorbeeld bij de wat vergezochte vergelijking van gelovigen met zombies. Net als in zijn vorige boek heeft Rollins de neiging zichzelf te veel uit te leggen, te veel in herhaling te vallen.

Redenen om dit boek wel te lezen

Rollins heeft een frisse, beeldende, doordachte en overtuigende manier van schrijven. Zijn visie staat niet los van die van een groeiend aantal schrijvers dat ruimte geeft aan geloofstwijfel, het erkennen van onvermogen en daarin juist geloof vinden.

De grote meerwaarde van dit boek is dat Rollins concreet wordt over het hoe. Hij komt met praktische vertellingen, kunstvormen en voorbeelden die je kunt inzetten in het anders gelovig zijn. Zoals het indringende verhaal over een koster die een vermeende dissident opneemt en daarmee Gods advies (of die van de hard biddende stadsbestuurders) in de wind slaat.