Populisten veroorzaken stagnatie, dat kun je de kiezer best uitleggen
BOEKEN - Het liefst had Rob de Wijk een boek geschreven waarin de naam Geert Wilders niet voorkomt. Maar dat bleek onhaalbaar. '5 over 12' gaat namelijk deels over de invloed van het populisme, in Nederland en daarbuiten, en de PVV-leider is nu eenmaal een Überpopulist. Hij kon dus niet ontbreken.
Wat heet: het eerste hoofdstuk richt zich vrijwel uitsluitend op de opzienbarende verandering die zich in Nederland de afgelopen jaren heeft voltrokken: van een welvarend, tolerant en zelfbenoemd gidsland, tot een in zichzelf gekeerde natie die bondgenoten schoffeert en die ten prooi is gevallen aan populisme en xenofobie, schrijft De Wijk.
Die omslag is al tien, vijftien jaar geleden begonnen, maar de laatste jaren geaccelereerd, zeker ten tijde van het kabinet-Rutte, dat door de PVV werd gedoogd.
Meeste ellende
De Wijk somt droogjes op wat voor narigheid deze coalitie heeft veroorzaakt, waarbij hij overigens lang niet alles in de schoenen schuift van de PVV.
Minister van financiën Jan Kees de Jager (CDA) heeft ook heel wat op z'n geweten. Tijdens de eurocrisis heeft hij in de EU tegen menig zeer been geschopt en er geen geheim van gemaakt dat voor hem alleen het Nederlands belang telt. Maar de PVV met haar anti-immigratieriedels en Polenmeldpunt heeft voor de meeste ellende gezorgd. Buitenlandse collega's van De Wijk vragen hem bijna wanhopig wat er in Nederland toch aan de hand is.
De defensiespecialist en Trouw-columnist heeft zijn boek in februari afgerond, toen niets erop wees dat er aan de gedoogconstructie een eind zou komen. Hij moet dus opgelucht zijn dat de rol van de PVV voorbij is. Maar met de val van het kabinet-Rutte zijn de problemen niet opgelost. Integendeel: het blijft 5 over 12, zoals de onheilspellende titel van zijn boek luidt.
Grondige analyse
De Wijk, een van de beste analisten en commentatoren die Nederland kent, maakt een grondige analyse van de toestand in de wereld, waarbij hij een serie problemen die ons bedreigen op ingenieuze wijze aan elkaar verbindt. Zo ontstaat een interessant en leesbaar boek, dat voor negentig procent een pessimistische inslag heeft, maar aan het eind toch wat lichtpuntjes laat zien.
Nadat hij eerst de huidige politieke situatie in Nederland heeft ontleed, gaat De Wijk in op het moslimvraagstuk, dat volgens hem 'een blikvernauwer' is: met de radicalisering valt het erg mee, de dreiging die er van moslimextremisten uitgaat, wordt overschat.
Afbraak Amerikaanse machtspositie
De reactie van het Westen op de aanslagen van 9/11 is volgens hem totaal verkeerd geweest. Vooral de vroegere Amerikaanse president George Bush moet het ontgelden.
Door zijn politiek ('de onzinnige inval in Irak') heeft hij ongewild gefaciliteerd wat hij juist wilde voorkomen: de afbraak van de Amerikaanse machtspositie, en de opkomst van een rivaal (China) op het wereldtoneel. De verhoudingen in de wereld veranderen in rap tempo, het Westen heeft zo langzamerhand het nakijken.
Voedselschaarste
Daarnaast is er het bijna onbeheersbare probleem van de schaarste aan voedsel, energie en grondstoffen. Inwoners van de opkomende economieën (Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika) eisen - terecht - hun deel op, maar als zij op dezelfde voet gaan leven als de decadente westerlingen, kunnen we nog wat beleven.
Over de klimaatverandering maken politici zich evenmin erg druk, terwijl ook die de stabiliteit in de wereld bedreigt.
Westerse leiders laten zich gijzelen door populistische bewegingen. Die zijn verantwoordelijk voor een polarisatie die het vinden van oplossingen in de weg staat. Ze wuiven structurele problemen als klimaatveranderingen weg, en munten uit in kortetermijndenken.
Aanpassen of armoede
In het slothoofdstuk heeft Rob de Wijk voor deze stromingen en hun aanhang in twittertaal een eenvoudig advies: aanpassen of armoede. Aanpassen aan de nieuwe wereldorde, of verlies aan welvaart en veiligheid. Kiezers is volgens hem best duidelijk te maken dat populisten alleen maar stagnatie veroorzaken, waar juist meer ellende van komt.
Nadeel van het boek is dat de auteur af en toe licht pedant overkomt: had ik het niet gezegd, en hadden ze maar naar me geluisterd. En het slot, met aanbevelingen en lichtpuntjes, is nogal zweverig en weinig concreet. Dat neemt niet weg dat De Wijk een prima boek heeft geschreven, met een scherpe en overtuigende analyse.
Rob de Wijk: 5 over 12. Hoe Nederland toch sterker uit de crisis kan komen. Amsterdam University Press, Amsterdam; 200 blz. € 19,50
undefined
