Poolse tv terug naar communistische praktijken

Oppositieparlementariërs in Polen blokkeerden ook gisteren het parlement, uit protest tegen het regeringsplan om de toegang tot het parlement voor journalisten te beperken. Daarnaast eist de oppositie dat er opnieuw gestemd wordt over de begroting, die regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid vrijdagavond buiten de plenaire vergaderzaal aannam toen oppositieparlementariërs afwezig waren.

Het Poolse journaal op de publieke tv was eenduidig in zijn analyse van de protesten, ín het parlement en erbuiten. Die zouden bedoeld zijn om de 'staat te destabiliseren'. "De oppositie heeft maar één doel: escalatie en rellen", aldus het journaal.

Die oppositie denkt daar heel anders over: volgens hen is het journaal onderdeel van het probleem.

Sinds de publieke media bijna een jaar geleden rechtstreeks onder politiek toezicht werden geplaatst door regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS), klinkt 'oude vertrouwde propaganda', meent bijvoorbeeld Zbigniew Janas. Janas was in de jaren zeventig en tachtig een van de leiders van Solidarnosc, het anticommunistische verzet. Na het uitroepen van de staat van beleg in 1981, toen de communisten Soliarnosc uit elkaar sloegen, zat hij ondergedoken.

Sinds de val van het communisme was hij regelmatig te gast bij TVP, de publieke televisie. Maar dat is afgelopen. "Ik ben dit jaar nog één keer geweest. Maar mijn citaat werd opgeknipt, uit de context gerukt en gemanipuleerd."

Geregeld worden Poolse tv-kijkers getrakteerd op juichende volzinnen over de economische successen van de regering. "We hebben een sterke positie aan de Oostzee", stelde het journaal onlangs over een nieuwe containerterminal in Gdansk. Het taalgebruik lijkt te zijn weggelopen uit het communisme. Janas noemt zulke onderwerpenrelatief onschuldig. Minder onschuldig zijn de aanvallen op binnenlandse 'vijanden', weet Janas, die aan den lijve ondervond hoe het is om door een regime te worden zwartgemaakt.

Jaroslaw Kaczynski, leider van de regeringspartij, de man die feitelijk in Polen de lakens uitdeelt, waarschuwde onlangs: "Zij die tegen ons zijn, hebben - behalve natuurlijk leugens - nog maar één wapen: provocatie." De nationale televisie speurt naar deze provocateurs in kringen van oppositie, NGO's en de rechterlijke macht, instanties die nog niet door PiS wordt gecontroleerd. Zoals een oud-voorzitter van het Constitutionele Hof die ervoor waarschuwt dat Polen afglijdt richting een autoritaire staatsvorm. Hij werkt voor een stichting die zich volgens een PiS-parlementariër schuldig maakt aan 'activiteiten gericht tegen de democratisch gekozen regering'.

Het avondjournaal suggereerde dat de oud-rechter miljoenen ontving van de vorige regering. Dat het geld was voor scholingen die de stichting al ruim 25 jaar organiseert, dat de oud-rechter zelf geen cent ontving en dat er geen enkel strafbaar feit is gepleegd, blijft onvermeld.

"Net als vroeger", zegt Janas. "Toen verkondigde de staatstelevisie dat wij, mensen van de oppositie, dollars ontvingen uit het buitenland en er goed van leefden. Dit is dezelfde mentaliteit, dezelfde propaganda als onder het communisme."

Als het verwijt van propaganda valt, wijst de directeur van de Nationale Televisie, een politicus met de bijnaam 'bulldog van Kaczynski', steevast met zijn vinger naar de oppositie: "Onder de vorige regering was de publieke televisie een propaganda-machine."

Feit is dat de publieke omroep ook na de val van het communisme als politieke buit werd behandeld, maar zo bont als PiS heeft geen enkele partij het gemaakt. PiS-parlementariër Krystyna Pawlowicz verklaarde bij 'de overname' van TVP domweg: "Kritiek leveren op de regering is iets voor commerciële media." Sindsdien zijn ruim 150 journalisten vervangen.

De krant Gazeta Wyborcza - geen vriend van de regering - analyseerde onlangs het journaal nieuwe stijl: "Wie PiS bekritiseert, bekritiseert Polen en is geen patriot. Sommige items zouden niet hebben misstaan tijdens de staat van beleg. Elementaire journalistieke principes als hoor en wederhoor zijn overboord gezet." Onwelgevallig nieuws wordt doodgezwegen. Commentaar komt steevast van analisten die de partijlijn volgen.

Zelfs de bekende sociologe Jadwiga Staniszkis, een bewonderaarster van Kaczynski, concludeerde onlangs dat de publieke media 'agressie opwekken' en 'vertrouwen in de samenleving afbreken'. "Ze passen methodes toe die ik me herinner uit de tijd van het communisme."

De kijkcijfers van het TVP-journaal zijn gedaald. "Maar daarover maakt PiS zich geen zorgen", denkt Janas. "Ze willen televisie maken voor hun eigen achterban, maar waar iedereen aan moet meebetalen."

undefined