Poolse 'patriotten' op de been voor wit Europa

"Voor Jedwabne bieden wij geen excuses aan!", scandeert een groep jongeren in Warschau. Ze zijn in het zwart gehuld, hun gezichten verborgen achter shawls en bivakmutsen. Jedwabne is een stadje waar in 1941 Polen hun Joodse buren levend verbrandden. Voor de Poolse autoriteiten geen reden tot ingrijpen. Net zo min als de leuze van deze deelnemers aan de zogeheten Onafhankelijkheidsmars die zaterdag, vanwege de 99-jarige onafhankelijkheid, door Warschau trok: 'Europa zal wit zijn, of onbewoond'.

Terwijl minstens 60.000 'patriotten' zich met dergelijke slogans opmaken voor hun mars, demonstreren 2000 mensen een paar straten verderop tegen het 'groeiende fascisme'. Hier gaat het er anders aan toe: 45 demonstranten worden opgepakt. Sinds het land wordt geregeerd door het nationalistisch-katholieke Recht en Rechtvaardigheid (PiS) voelen extreem-rechtse jongerenorganisaties zich steeds vrijer. Minister van binnenlandse zaken Mariusz Blaszczak reageerde geïrriteerd toen hij werd gewezen op de spandoeken over een wit Europa. Hij had ze naar eigen zeggen niet gezien. "Vrijheid betekent dat we deze gevallen op een open manier kunnen analyseren", aldus de minister. Niets aan de hand dus.

Echt vreemd is dat niet, want de ideologie van de extreem-rechtse jeugdorganisaties die de mars organiseren, is verwant aan die van de PiS-regering. Enerzijds verleent hun extremisme PiS het aura van een gematigde middenpartij, anderzijds zijn ze een potentiële bedreiging voor de moeizaam tot stand gebrachte eenheid van het regeringsblok.

Xenofobe sfeer

PiS-leider Jaroslaw Kaczynski liet zijn neus dan ook niet zien bij de grote mars. Hij sprak elders en benadrukte opnieuw dat Polen vooral trots moeten zijn. "Wij verwerpen de politiek van schaamte. Wij onderwerpen ons aan niemand. Polen zal een land zijn dat trots, onafhankelijk en sterk is."

Critici verwijten de regering de xenofobe sfeer in het land aan te wakkeren, waardoor racisme steeds gewoner wordt. Volgens minister Blaszczak is dat onzin. Volgens hem gaat het om 'de marge van de marge'. Hij noemde dit dit soort aantijgingen 'het zwartmaken van Polen'.

Maar de cijfers laten iets anders zien. Het aantal aangiftes van racistische misdrijven neemt jaar op jaar toe. Afgelopen jaar waren het er ruim 1600. De sterke stijging begon in 2015 constateerde de stichting Nigdy Wiecej (Nooit Meer), dat alle gevallen verzamelt in een 'Bruin Boek'. Ook de Helsinki-stichting voor de Mensenrechten riep dit jaar de regering op actie te ondernemen.

De Onafhankelijkheidsmars is in een paar jaar tijd uitgegroeid tot het grootste evenement op de nationale feestdag. Hij wordt georganiseerd door jongerenorganisaties. Een van hen, het Radicaal Nationale Kamp (ONR), streeft openlijk naar het vervangen van de 'liberale democratie' door een systeem gebaseerd op 'autoriteit en hiërarchie'.

Voordat de mars van start gaat, worden de deelnemers toegesproken door 'nationalisten' uit binnen- en buitenland. "Dat jullie geen enkele immigrant hebben opgenomen is een voorbeeld voor Italië", roept Roberto Fiore van het Italiaanse Fuerza Nuova.

Er klinkt bewondering door in zijn stem. Landen in het voormalige Oostblok, waaronder Polen, hebben vluchtelingen uit onder meer Syrië geweerd. "Wij zullen onze Slavische vrouwen en kinderen verdedigen. Wij zullen het christelijk geloof verdedigen", zegt Milan Mazurek van het extreem-rechtse 'Ons Slowakije' trots.

De mars komt in beweging. In de zee van wit-rode Poolse vlaggen gaan heel verschillende groepen schuil. Behalve de geordende colonnes van de organiserende jeugdorganisaties, zijn er allerhande 'patriotten', voetbalfans, anti-abortusactivisten en een paar priesters. Hier en daar lopen gezinnen met kleine kinderen. Dat er vuurwerk wordt afgestoken van fors kaliber lijkt ze niet te deren.

De mars heeft dit jaar als motto: 'Wij willen God'. De God van de Poolse nationalisten bemoeit zich actief met aardse politiek, te oordelen naar de leuzen waarmee de massa door de stad trekt: 'Pedofielen, lesbiennes, homo's, heel Polen lacht jullie uit'. 'Dood aan de vijanden van het vaderland'. 'Lang leve het grote katholieke Polen'.