Protest
Pools parlement wordt achterkamertje
De Poolse politie heeft vanmorgen met traangas een antiregeringsdemonstratie neergeslagen in Warschau. Hier houden oppositieleiders de plenaire zaal in het parlement bezet, nu een nieuwe perswet de toegang tot het parlement beperkt voor journalisten. Na de bezetting keurde de regering in een kleine vergaderzaal de begroting voor 2017 goed.
Het hart van de Poolse democratie draagt een uniform. Een dubbel cordon agenten heeft het parlement hermetisch afgesloten na de crisis van afgelopen nacht. Regering en oppositie beschuldigen elkaar ervan de constitutionele orde omver te werpen.
"Een gevaarlijk signaal", zegt Rafal Suszek. "Parlementariërs die worden uitgesloten van het legislatieve proces, terwijl het rondom het parlement krioelt van de uniformen." Suszek blokkeerde 's nachts samen met andere leden van de actiegroep 'Burgers van de Poolse Republiek' de uitgangen van de Sejm, om te voorkomen dat afgevaardigden van regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) naar huis konden.
Onder hen PiS-leider Jaroslaw Kaczynski. "Kaczynski kwam eerst te voet naar buiten. Hij rekenende er blijkbaar op dat de Rode Zee zou splijten." In plaats daarvan werd de politie ingezet om de blokkade te doorbreken. Suski: "Soms zegt één gebaar, één actie meer dan duizend woorden."
Het was inderdaad een primeur. Maar binnen werd dan ook een precedent geschapen, waarmee Kaczynski volgens de oppositie een einde kan maken aan de democratie. Wetten hoeven vanaf vannacht niet langer in de plenaire vergaderzaal te worden aangenomen. De PiS-fractie, die de absolute meerderheid vormt, trok zich terug in een andere zaal en joeg achter gesloten deuren in rap tempo de begroting erdoor.
Geldigheid begroting
Oppositieleden klaagden dat ze er niet in konden. Er waren geen media aanwezig. Stemmen gebeurde met de hand, waardoor niemand kan controleren hoe er werd gestemd en of er überhaupt een quorem was. De schaarse vertegenwoordigers van de oppositie die er wel waren, kregen geen gelegenheid vragen te stellen.
De geldigheid van de begroting staat daardoor op losse schroeven, want een wet die niet volgens de regels wordt aangenomen, is geen wet. Bovendien, als de begroting er zo wordt doorgedrukt, waarom dan niet een nieuwe kieswet, of zelfs een nieuwe grondwet?
Het enige orgaan dat definitief kan vaststellen of de nieuwe begroting wel of niet geldig is, is het Constitutionele Hof. Maar het Hof is zelf een van de instituties die door PiS tot inzet van politiek strijd zijn gemaakt. Met een serie wetten heeft PiS het Hof het afgelopen jaar gereduceerd tot een tandenloze tijger onder het mom van "herstel van de constitutionele orde".
Geen camera's
Ook andere instellingen die de machthebbers op de vingers kijken, liggen onder vuur. Bijvoorbeeld de media. Vanaf 1 januari zijn televisieverslagen uit de vergaderzalen en wandelgangen van het parlement verleden tijd. Discussies - zowel plenair als in de commissies - mogen niet meer worden gefilmd. Journalisten moeten ver van de vergaderzaal wachten of parlementariërs met hen willen spreken. Volgens juristen is dit een flagrante schending van de grondwet, maar ook hier geldt dat alleen het Constitutioneel Hof daarover kan beslissen.
De beperkingen voor de media vormden de aanleiding voor de nachtelijke crisis. Oppositieparlementariërs plaatsten exemplaren van de grondwet op hun bankjes en bordjes met het opschrift "Vrije media in de Sejm". Toen een lid van de oppositie een papier met deze tekst op het spreekgestoelte plaatste en vervolgens een motie indiende voor extra subsidie voor het symfonie-orkest van Warschau, beschuldigde de parlementsvoorzitter - uiteraard van PiS - hem van obstructie en schorste hem. Dit leidde tot commotie. De verbouwereerde oppositie beklom het spreekgestoelte. Daarop verliet de PiS-fractie de zaal en duwde elders achter gesloten deuren de begroting erdoor.
Het parlement is tot nader orde verboden terrein voor journalisten. Zo kan de Poolse televisiekijker er alvast aan wennen hoe de parlementaire verslaggeving er in het nieuwe jaar uit zal zien. Vaag flikkerende beelden van oppositieleden die in de vergaderzaal opnames maken met hun mobieltjes.
Zoals Ryszard Petru, leider van de liberale oppositiepartij Nowoczesna, die zich in de Sejm heeft verschanst en vanavond via de skype de crisis alsvolgt samenvatte: "Het mag niet zo zijn dat de PiS-fractie een vergadering belegt die vervolgens een zitting van het parlement wordt. Op die manier kun je elke wet erdoor drukken. Je kunt zo ook veertig leden van de oppositie schorsen en een nieuwe grondwet aannemen."
